ماده نشر اکاذیب در فضای مجازی

ماده نشر اکاذیب در فضای مجازی یعنی اینکه کسی با هدف آسیب زدن به بقیه یا بهم ریختن افکار عمومی، اطلاعات نادرست و دروغ رو تو اینترنت یا شبکه های اجتماعی پخش کنه. این کار طبق قانون جرمه و مجازات هایی مثل حبس و جریمه نقدی داره. برای پیگیریش هم باید از طریق دادسرای جرائم رایانه ای اقدام کرد.

امروزه، فضای مجازی دیگه فقط یه ابزار نیست، شده بخشی از زندگی روزمره همه مون. از یه بچه مدرسه ای گرفته تا یه کاسب و حتی یه پدربزرگ و مادربزرگ، همه سرشون تو گوشی و تبلته و از طریق همین اینترنت با هم ارتباط برقرار می کنن، خرید می کنن، اخبار رو دنبال می کنن و کلی کار دیگه. ولی خب، مثل هر چیز دیگه ای، این دنیای به ظاهر بی حد و مرز، چالش ها و دردسرهای خودشم داره. یکی از بزرگترین این دردسرها، همین بحث نشر اکاذیب یا همون پخش کردن دروغ تو فضای مجازیه که می تونه حسابی دردسرساز بشه و زندگی آدم ها رو زیر و رو کنه. خیلی ها شاید فکر کنن یه خبر دروغ رو که از یه کانال ناشناس دیدن و فوروارد کردن، مسئولیتی براشون نداره، اما این اصلا درست نیست. قانون برای این کارها سنگین ترین مجازات ها رو در نظر گرفته. پس خیلی مهمه که بدونیم قانون تو این زمینه چی میگه، جرم نشر اکاذیب اصلاً چیه، چه مجازاتی داره و اگه خدای نکرده هم خودمون قربانی این قضیه شدیم و هم اگه ناخواسته پامون به این ماجرا باز شد، چطور باید از خودمون دفاع کنیم یا چطور حقمون رو بگیریم. این مقاله قراره یه راهنمای جامع و خودمونی باشه تا همه ابعاد این جرم رو با هم بررسی کنیم و یاد بگیریم تو این دنیای دیجیتال، چطور مراقب خودمون و آبروی بقیه باشیم.

نشر اکاذیب در فضای مجازی چیست؟

بیایید رک و راست بریم سر اصل مطلب. وقتی میگیم «نشر اکاذیب در فضای مجازی»، دقیقاً منظورمون چیه؟ خب، این عبارت دو تا بخش اصلی داره: «نشر» و «اکاذیب».

۱.۱. تعریف حقوقی نشر اکاذیب: فرقش با افترا و توهین چیه؟

نشر: به زبان ساده، یعنی یه چیزی رو پخش کنی، منتشر کنی، کاری کنی که بقیه هم ببینن یا بشنون. حالا این پخش کردن می تونه از طریق فرستادن تو یه گروه تلگرامی باشه، یا یه پست تو اینستاگرام، یه توئیت، یا حتی یه پیام خصوصی که بعداً عمومی بشه. مهم اینه که اطلاعات از دستت خارج بشه و به دست یه نفر یا چند نفر دیگه برسه.

اکاذیب: این کلمه جمع کذب هست و یعنی «دروغ ها» یا «اطلاعات خلاف واقع». هر حرف یا خبری که با حقیقت جور در نیاد، میتونه اکاذیب باشه. حالا این دروغ می تونه درباره یه شخص خاص باشه، یه گروه، یه شرکت یا حتی یه نهاد دولتی.

پس، نشر اکاذیب یعنی اینکه شما یه خبر یا مطلبی رو که می دونید دروغه یا واقعیت نداره، با هر وسیله ای تو فضای مجازی پخش کنید. حالا فرقش با بقیه جرائم شبیه خودش چیه؟

• افترا: تو افترا، شما یه کار خلاف قانون (یه جرم) رو به دروغ به یکی دیگه نسبت میدید. مثلاً می گید فلانی کلاهبرداره یا فلانی اختلاس کرده. اینجا شما دارید به یکی تهمت جرم زدن رو می زنید.
• توهین: تو توهین، شما با حرف یا رفتار، کسی رو تحقیر می کنید یا بهش بی احترامی می کنید. مثلاً می گید فلانی نفهمه یا فلانی بی شعوره. اینجا قصدتون آسیب زدن به آبرو نیست، بیشتر اهانت و خرد کردن شخصیته.

اما تو نشر اکاذیب، لازم نیست حتماً یه جرم رو به یکی نسبت بدید یا حتماً اهانت کنید. همین که یه حرف دروغ رو پخش کنید که به قصد آسیب زدن به آبروی کسی یا تشویش اذهان عمومی باشه، کفایت می کنه. مثلاً بگید فلان شرکت ورشکست شده در حالی که اینطور نیست، این میشه نشر اکاذیب.

۱.۲. اکاذیب تو فضای مجازی چه شکل هایی داره؟

این روزها، دروغ پراکنی تو فضای مجازی شکل های خیلی متنوعی پیدا کرده. دیگه فقط یه خبر کتبی نیست، میتونه کلی جلوه های دیگه هم داشته باشه:

• اخبار و شایعات دروغ: یه خبر فیک که تو کانال ها و گروه ها دست به دست میشه. مثلاً می گن قرار فلان اتفاق بیفته یا فلان مسئول فلان کار رو کرده در حالی که هیچ کدوم واقعیت نداره.
• انتساب کارهای خلاف حقیقت: یعنی یه کار اشتباهی که انجام نشده یا کس دیگه انجام داده رو به یکی نسبت بدی. مثلاً بنویسی فلانی تو فلان پروژه تقلب کرده در حالی که اینطور نیست.
• تحریف عکس، فیلم و صدا: گاهی اوقات میان یه عکس یا فیلم یا فایل صوتی رو دستکاری می کنن، تغییرش میدن و بعد منتشر می کنن. این کار خودش میتونه مصداق نشر اکاذیب و حتی هتک حیثیت باشه و البته ماده ۱۷ قانون جرائم رایانه ای هم بهش اشاره داره. حواستون باشه که پخش کردن اینجور چیزهای دستکاری شده، حتی اگه خودتون درستش نکرده باشید، جرمه.

این قضیه تو پلتفرم هایی مثل اینستاگرام (با پست، استوری، لایو)، تلگرام (تو کانال ها، گروه ها، پیام خصوصی)، توییتر (توئیت و ریتوئیت)، و حتی تو کامنت های وب سایت ها و پلتفرم های دیگه خیلی رایجه. پس قبل از اینکه هر چیزی رو باور کنید یا منتشر کنید، حتماً از صحت و سقمش مطمئن بشید.

۲. پایه های اصلی جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی (ارکان تشکیل دهنده)

هر جرمی تو قانون، یه سری پایه و اساس داره که اگه اون ها کنار هم جمع نشن، جرم اصلاً اتفاق نمی افته. جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی هم از این قاعده مستثنی نیست و سه تا رکن اصلی داره: عنصر قانونی، عنصر مادی و عنصر معنوی.

۲.۱. قانون چی میگه؟ (عنصر قانونی)

یعنی قانون صراحتاً گفته باشه که فلان کار جرمه و براش مجازات تعیین کرده باشه. برای نشر اکاذیب تو فضای مجازی، دو تا ماده قانونی اصلی داریم:

ماده ۱۸ قانون جرائم رایانه ای: همه چیز زیر سر این مادست!

این ماده رو میشه ستون فقرات جرم نشر اکاذیب تو فضای مجازی دونست. خیلی دقیق و واضح میگه که اگه کسی با نیت بد، دروغی رو تو اینترنت پخش کنه، چقدر مجازات داره. بذارید متن دقیقش رو با هم بخونیم:

«هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی، به وسیله سامانه رایانه ای یا مخابراتی، اکاذیبی را منتشر نماید یا در دسترس دیگران قرار دهد یا با همان مقاصد، اعمالی را بر خلاف حقیقت، راسا یا به عنوان نقل قول، به شخص حقیقی یا حقوقی به طور صریح یا تلویحی نسبت دهد، اعم از اینکه از طریق یاد شده، به نحوی از انحاء، ضرر مادی یا معنوی به دیگری وارد شود یا نشود، افزون بر اعاده حیثیت (در صورت امکان)، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (5.000.000) ریال تا چهل میلیون (40.000.000) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»

اگه خوب به این ماده دقت کنیم، می بینیم که همه چی رو پوشش داده؛ از انتشار مستقیم یه دروغ گرفته تا نسبت دادن یه کار خلاف واقع به یکی دیگه، حتی اگه اون دروغ رو از جای دیگه نقل قول کرده باشی. مهم هم نیست که حتماً ضرر مادی یا معنوی به کسی رسیده باشه یا نه. همین نیت بد و پخش کردن دروغ، جرمه.

ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات): فرقش با ماده ۱۸ چیه؟

این ماده هم درباره نشر اکاذیبه، ولی برای حالتیه که جرم تو فضای غیررایانه ای اتفاق می افته. مثلاً با نامه، شکواییه، اوراق چاپی و… اینجا هم اگه کسی به قصد ضرر زدن یا تشویش اذهان عمومی، اکاذیبی رو منتشر کنه، مجرمه. فرق اصلیش اینه که ماده ۶۹۸ برای فضای آفلاینه، در حالی که ماده ۱۸ قانون جرائم رایانه ای مختص دنیای دیجیتاله. مجازات هاشون هم کمی با هم فرق داره.

۲.۲. تو عمل چیکار باید کرد؟ (عنصر مادی)

عنصر مادی یعنی اون کاری که عملاً اتفاق می افته و از نظر بیرونی قابل مشاهده ست. برای جرم نشر اکاذیب، عنصر مادی شامل سه تا بخش میشه:

• فعل مادی: یعنی همون عملی که انجام می دیم. تو این جرم، این عمل نشر یا قرار دادن در دسترس دیگران هست. مثلاً یه پست گذاشتی، یه پیام فرستادی، یا یه مطلبی رو بازنشر کردی.
• وسیله ارتکاب جرم: اینجا منظورمون همون ابزار و پلتفرمیه که جرم از طریقش اتفاق افتاده. مثلاً اینترنت، شبکه های اجتماعی مثل اینستاگرام و تلگرام، ایمیل، پیامک، وب سایت ها و اپلیکیشن ها.
• موضوع جرم: موضوع این جرم اکاذیب یا همون اعمال خلاف حقیقت هست. یعنی اون چیزی که پخش شده، باید دروغ یا خلاف واقعیت باشه.

۲.۳. نیت آدم چیه؟ (عنصر معنوی یا قصد مجرمانه)

این عنصر به نیت و قصد شخص مجرم برمی گرده. تو نشر اکاذیب، باید دو تا قصد وجود داشته باشه:

• سوء نیت عام: یعنی طرف بدونه که اون مطلبی که داره منتشر می کنه، دروغه و با این حال، با آگاهی کامل، اقدام به انتشارش کنه. مثلاً می دونه فلان خبر دروغه، ولی باز هم دکمه ارسال رو میزنه.
• سوء نیت خاص: اینجاست که هدف اصلی از انتشار دروغ مشخص میشه. این هدف می تونه یکی از این ها باشه:
  • قصد اضرار به غیر: یعنی با هدف اینکه به شخص یا شرکتی آسیب بزنه (مالی، آبرویی، روحی).
  • تشویش اذهان عمومی: یعنی با هدف اینکه افکار عمومی رو به هم بریزه، نگرانی ایجاد کنه یا مردم رو گمراه کنه.
  • تشویش اذهان مقامات رسمی: یعنی با هدف اینکه مقامات دولتی یا رسمی رو به اشتباه بندازه یا عملکردشون رو تحت تأثیر قرار بده.

نکته مهم اینه که برای تحقق جرم، لازم نیست حتماً اون ضرر واقعاً اتفاق بیفته یا اذهان عمومی واقعاً مشوش بشن. همین که شما قصد انجام این کارها رو داشته باشی و عمل انتشار دروغ رو انجام بدی، جرم کامل شده و مجازات داره. یعنی جرم «مطلق» هست نه «مقید» به نتیجه.

۳. مجازات نشر اکاذیب در فضای مجازی چیه؟

خب، رسیدیم به بخش مهمی که خیلی ها نگرانش هستن: مجازات ها! وقتی کسی جرم نشر اکاذیب تو فضای مجازی رو انجام میده، قانون برای اون شخص چه مجازات هایی رو در نظر گرفته؟

۳.۱. حبس و جریمه نقدی، جریمش سنگینه!

همونطور که تو ماده ۱۸ قانون جرائم رایانه ای دیدیم، قاضی می تونه یکی از این مجازات ها یا هر دو رو برای متهم در نظر بگیره:

• حبس: از نود و یک روز تا دو سال حبس. یعنی حدود ۳ ماه تا ۲ سال باید بره زندان.
• جزای نقدی: از پنج میلیون ریال (۵۰۰ هزار تومان) تا چهل میلیون ریال (۴ میلیون تومان). البته این مبلغ مربوط به زمان تصویب قانون هست و با توجه به نرخ تورم، این مبالغ معمولا به روز رسانی می شوند یا میزان آن توسط قاضی با توجه به شرایط پرونده تعیین می گردد.

قاضی با توجه به شرایط پرونده، شدت جرم، میزان تأثیری که اون دروغ گذاشته، سابقه متهم و خیلی فاکتورهای دیگه، تصمیم می گیره که کدوم مجازات یا هر دو رو اعمال کنه.

۳.۲. چطور میشه آبرو رو برگردوند؟ (اعاده حیثیت)

یکی از مهمترین بخش های مجازات نشر اکاذیب، بحث اعاده حیثیت هست. اعاده حیثیت یعنی برگردوندن آبرو و اعتبار از دست رفته کسی که بهش تهمت دروغ زده شده. فرض کن یه خبری تو فضای مجازی درباره شما پخش شده که واقعیت نداره و حسابی آبروتون رفته. اگه تو دادگاه ثابت بشه که اون خبر دروغ بوده، قاضی می تونه حکم بده که طرف مجرم، باید کاری کنه که آبروی شما برگرده. مثلاً:

• مجبورش کنن تو همون کانال یا صفحه ای که دروغ رو منتشر کرده، یه اصلاحیه یا عذرخواهی رسمی بذاره.
• تو یه روزنامه کثیرالانتشار یا یه رسانه عمومی، خبر درست رو با هزینه ی خودش منتشر کنه.
• در کل، هر کاری که بشه آبروی از دست رفته رو تا حد امکان جبران کرد.

این خیلی مهمه، چون گاهی اوقات جبران آبروی از دست رفته از خود حبس یا جریمه هم با ارزش تره.

۳.۳. میشه از این جرم گذشت کرد؟ (قابل گذشت یا غیرقابل گذشت)

جرم نشر اکاذیب از جمله جرائم قابل گذشت هست. یعنی چی؟ یعنی برای اینکه اصلاً پرونده ای تشکیل بشه و پیگیری بشه، حتماً باید شاکی خصوصی (کسی که بهش ضرر رسیده) شکایت کنه. اگه شاکی شکایت نکنه، هیچ اتفاقی نمی افته و پرونده ای تشکیل نمیشه. تازه، اگه شاکی حتی وسط روند دادگاه هم رضایت بده و از شکایتش بگذره، پرونده متوقف میشه و دیگه ادامه پیدا نمی کنه. حتی اگه حکم هم صادر شده باشه و شاکی رضایت بده، اون حکم دیگه اجرا نمیشه یا آثارش از بین میره. این نکته برای هر دو طرف، هم شاکی و هم متهم، خیلی مهمه.

۳.۴. جرم مطلق یا مقید؟ (مهم نیست ضرر بزنه یا نه!)

جرم نشر اکاذیب تو فضای مجازی، یه جرم مطلق هست. شاید بپرسید این یعنی چی؟ ببینید، بعضی از جرائم، مقید به نتیجه هستن. یعنی برای اینکه جرم کامل بشه، باید حتماً یه ضرری اتفاق بیفته. مثلاً تو کلاهبرداری، اگه طرف پول یا مالش رو از دست نده، کلاهبرداری کامل نمیشه.

ولی تو نشر اکاذیب، قانون گذار گفته که اعم از اینکه… ضرر مادی یا معنوی به دیگری وارد شود یا نشود. یعنی همین که طرف با قصد و نیت بد، اون دروغ رو منتشر کنه، جرم انجام شده، حتی اگه به هیچ کس ضرری نرسیده باشه. مثلاً یه خبر دروغ پخش کرده، ولی هنوز هیچکس اون رو باور نکرده یا هیچ خسارتی به کسی وارد نشده. بازم جرم اتفاق افتاده. این نکته باعث میشه که دست قانون برای برخورد با دروغ پراکنی خیلی بازتر باشه و لازم نباشه حتماً منتظر رسیدن ضرر بمونه.

۴. چطور باید شکایت کرد و پیگیریش چطوره؟

حالا فرض کنیم خدای نکرده شما قربانی نشر اکاذیب تو فضای مجازی شدید. دلتون میخواد حقتون رو بگیرید و از اون فرد شکایت کنید. مراحلش چطوریه؟ خیلی هم سخت نیست، فقط باید قدم به قدم پیش برید.

۴.۱. قدم به قدم برای شکایت: از ثنا تا دادسرا

1. ثبت نام تو سامانه ثنا: اولین و مهمترین قدم اینه که حتماً تو سامانه ثنا ثبت نام کنید و حساب کاربری داشته باشید. الان بیشتر کارهای قضایی به صورت الکترونیکی انجام میشه و ابلاغیه ها و پیام ها از طریق همین سامانه بهتون میرسه. اگه ندارید، باید برید دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و این کار رو انجام بدید.
2. تنظیم شکواییه: بعد از ثبت نام تو ثنا، با مراجعه به همون دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، باید شکایت نامه تون (همون شکواییه) رو تنظیم کنید. اینجا باید دقیقاً توضیح بدید چی شده، چه کسی (اگه می دونید) چه حرف دروغی رو کجا و چطور منتشر کرده و چه ضرری به شما رسیده.
3. ارائه شکواییه به دادسرای صالح: بعد از تنظیم شکواییه، خودشون از طریق سیستم، شکایت شما رو به دادسرای مربوطه (که جلوتر توضیح میدیم) میفرستن.

۴.۲. چه مدارکی لازمه؟: اسکرین شات ها و لینک ها رو فراموش نکنید!

برای اینکه شکایت تون محکم باشه و قاضی بتونه راحت تر به حرفتون اعتماد کنه، باید مدرک داشته باشید. بهترین مدارک تو اینجور پرونده ها، مستندات دیجیتاله:

• اسکرین شات ها: از پیام ها، پست ها، استوری ها، کامنت ها یا هر محتوای دروغی که منتشر شده، اسکرین شات بگیرید. خیلی مهمه که تاریخ و زمان اسکرین شات هم معلوم باشه.
• لینک ها: اگه مطلب تو یه وب سایت یا شبکه های اجتماعی منتشر شده، لینک مستقیم اون صفحه رو هم ذخیره کنید.
• آی دی کاربر: آی دی (ID) یا نام کاربری کسی که مطلب رو منتشر کرده رو داشته باشید.
• فیلم و صوت: اگه محتوای دروغ به صورت فیلم یا فایل صوتی بوده، اون ها رو هم ذخیره کنید.

خیلی حواستون باشه که این مدارک رو دستکاری نکنید، چون اگه ثابت بشه دستکاری شدن، نه تنها به ضررتون تموم میشه، بلکه ممکنه خودتون هم متهم بشید! سعی کنید همیشه اصل مدرک رو نگه دارید.

۴.۳. مرجع صالح برای رسیدگی به شکایت: پلیس فتا و دادسرا

خب، پرونده شما باید به کجا بره؟

• دادسرای جرائم رایانه ای (پلیس فتا): تو شهرهای بزرگ که دادسرای تخصصی جرائم رایانه ای وجود داره، پرونده شما میره اونجا. پلیس فتا بازوی اجرایی این دادسراست و وظیفه داره کلیه تحقیقات اولیه رو انجام بده. اونا متخصص پیدا کردن اطلاعات دیجیتال، آی پی ها و ردیابی مجرمین تو فضای مجازی هستن.
• دادسرای عمومی و انقلاب: تو شهرهایی که دادسرای جرائم رایانه ای ندارن، پرونده شما تو همون دادسراهای عمومی و انقلاب رسیدگی میشه.

حالا سؤال اینجاست که صلاحیت محلی چطوری تعیین میشه؟ یعنی اگه طرف تو یه شهر دیگه بوده و به شما تو یه شهر دیگه آسیب رسونده، کجا باید شکایت کرد؟ معمولاً مرجع صالح می تونه دادسرای محل وقوع جرم (جایی که آی پی نشون میده جرم اتفاق افتاده)، یا محل سکونت شاکی باشه.

۴.۴. پرونده چطوری پیش میره؟

بعد از اینکه شکایت کردید و مدارکتون رو ارائه دادید، پرونده این مراحل رو طی میکنه:

1. تحقیقات مقدماتی در دادسرا: اینجا بازپرس یا دادیار پرونده رو بررسی می کنه. اگه لازم باشه، از پلیس فتا می خواد که تحقیقات بیشتری انجام بدن، متهم رو احضار می کنن تا توضیح بده و شواهد رو جمع آوری می کنن.
2. صدور قرار: بعد از تحقیقات، اگه دادسرا به این نتیجه برسه که جرم واقع شده و دلایل کافی برای مجرم بودن متهم وجود داره، «قرار جلب به دادرسی» صادر می کنه و پرونده رو میفرسته دادگاه. اما اگه دلایل کافی پیدا نشه، «قرار منع تعقیب» صادر میشه و پرونده بسته میشه.
3. ارجاع به دادگاه کیفری ۲: اگه قرار جلب به دادرسی صادر بشه، پرونده میره دادگاه کیفری ۲. اینجا متهم و شاکی میتونن با وکیلشون حاضر بشن، دفاعیاتشون رو ارائه بدن و مدارک رو به قاضی نشون بدن.
4. صدور رأی نهایی: آخر سر، قاضی با توجه به همه شواهد و مدارک و حرف های طرفین، رأی نهایی رو صادر می کنه؛ یا متهم محکوم میشه و براش مجازات تعیین میشه، یا اگه بی گناهیش ثابت بشه، برائت میگیره.

۵. اگه متهم شدیم، چطور دفاع کنیم؟

حالا فرض کنید از اون روی سکه افتاد و شما متهم به نشر اکاذیب در فضای مجازی شدید. دنیا به آخر نرسیده! هنوز راه هایی برای دفاع از خودتون وجود داره. مهم اینه که درست و با آگاهی جلو برید.

۵.۱. راه های دفاعی برای کسی که متهم شده:

اگه با اتهام نشر اکاذیب روبرو شدید، میتونید با استفاده از این راهکارها از خودتون دفاع کنید:

• اثبات صحت مطالب منتشر شده: قوی ترین دفاع اینه که ثابت کنید اون چیزی که منتشر کردید، اصلاً دروغ نبوده و واقعیت داشته. اگه بتونید مدارک و شواهد محکمی برای اثبات صحت حرف هاتون بیارید، پرونده به نفعتون تموم میشه.
• عدم احراز سوء نیت یا قصد اضرار: همونطور که گفتیم، برای تحقق جرم نشر اکاذیب، حتماً باید «قصد اضرار به غیر» یا «تشویش اذهان عمومی» وجود داشته باشه. اگه بتونید ثابت کنید که اصلاً چنین نیتی نداشتید و مثلاً فقط یه خبر رو اشتباهی و بدون سوء نیت بازنشر کردید، یا هدفتون صرفاً اطلاع رسانی بوده، نه آسیب زدن، میتونه کمکتون کنه.
• عدم تحقق عنصر نشر: اگه بتونید ثابت کنید که محتوا به صورت عمومی منتشر نشده، مثلاً فقط یه پیام خصوصی بوده و شما اون رو به صورت گسترده پخش نکردید، این هم میتونه یه دفاع خوب باشه. البته باید حواستون باشه که بعضی از پیام های خصوصی هم اگه به صورت زنجیره ای پخش بشن، میتونن مصداق نشر باشن.
• اثبات عدم انتساب مطلب به متهم: گاهی ممکنه اکانت شما هک شده باشه یا کسی از هویت شما سوءاستفاده کرده باشه و مطلبی رو به اسم شما منتشر کرده باشه. اگه بتونید این موضوع رو ثابت کنید، گناه از گردن شما برداشته میشه.
• محتوا قابلیت اضرار نداشته: ممکنه مطلبی منتشر شده باشه، اما آنقدر بی اهمیت یا غیر قابل باور بوده که قابلیت ضرر رساندن یا تشویش اذهان رو نداشته.

۵.۲. اهمیت مشاوره و وکالت تخصصی:

تو پرونده های اینجوری که سر و کارشون با دنیای دیجیتال و قوانین پیچیده هست، داشتن یه وکیل متخصص جرائم رایانه ای واقعاً حیاتیه. یه وکیل خوب می تونه:

• لایحه دفاعیه محکمی برای شما تنظیم کنه.
• بهتون کمک کنه بهترین مدارک رو برای دفاع از خودتون جمع آوری کنید.
• تو جلسات دادگاه کنارتون باشه و از حقتون دفاع کنه.
• مسیر پرونده رو بهتر بشناسه و شما رو از جزئیاتش باخبر کنه.

پس اگه پاتون به اینجور پرونده ها باز شد، از مشاوره با وکیل متخصص غافل نشید. «کار را به کاردان بسپارید» تا خیالتون راحت باشه.

۶. چند تا نکته حقوقی مهم و کاربردی که باید بدونید!

غیر از چیزهایی که تا الان گفتیم، یه سری نکات دیگه هم هست که دونستنشون تو دنیای مجازی خیلی به دردتون می خوره و کمکتون می کنه که هم از خودتون مراقبت کنید و هم ناخواسته پا تو دردسر نذارید:

• مسئولیت بازنشرکنندگان اکاذیب: این فقط کسی نیست که اولین بار یه دروغ رو تولید کرده و منتشر کرده که مجرمه. اگه شما هم یه مطلب دروغ رو از کسی بگیرید و اون رو برای بقیه فوروارد کنید یا بازنشر بدید، شما هم به اندازه خود اون تولیدکننده، مسئولیت دارید و می تونید مجرم شناخته بشید. پس هرگز بدون اطمینان از صحت یک خبر، اون رو منتشر نکنید.
• اهمیت حفظ حریم خصوصی: همیشه حواستون به حریم خصوصی خودتون و بقیه باشه. اطلاعات شخصی کسی رو منتشر نکنید، عکس ها و فیلم های خصوصی رو به اشتراک نذارید، حتی اگه فکر می کنید برای شوخی یا چیز دیگه ای هست. این کار می تونه به جرائم دیگه مثل هتک حیثیت هم منجر بشه.
• راهکارهای پیشگیرانه: بهترین راهکار اینه که همیشه قبل از باور کردن یا انتشار هر خبری، از خودتون بپرسید آیا این خبر واقعاً درسته؟ منبعش کجاست؟. به هر کانال و صفحه ای اعتماد نکنید. یه کوچولو تحقیق کردن، می تونه جلوی کلی دردسر رو بگیره.
• امکان صلح و سازش: از اونجایی که جرم نشر اکاذیب قابل گذشت هست، تو هر مرحله ای از پرونده، اگه شاکی و متهم به توافق برسن و صلح کنن، پرونده مختومه میشه. این خودش یه فرصت برای هر دو طرفه که بدون کشوندن قضیه به جاهای باریک تر، مشکلاتشون رو حل کنن.
• مسئولیت مدیران کانال ها و گروه ها: اگه شما مدیر یه کانال یا گروه تو شبکه های اجتماعی هستید، باید حسابی مراقب محتوایی باشید که تو اون کانال یا گروه منتشر میشه. اگه زیر دستتون یه مطلب کذب منتشر بشه و شما مسئولیت نظارت رو داشته باشید، ممکنه شما هم پای پرونده کشیده بشید.

«در فضای مجازی، قبل از اینکه دکمه ارسال را بزنید، مطمئن شوید که حرفتان نه تنها درست، بلکه عواقبش هم قابل کنترل است؛ چرا که دیوار موش دارد و موش گوش دارد.»

سوالات پر تکرار شما درباره نشر اکاذیب در فضای مجازی

آیا نشر اکاذیب در یک گروه تلگرامی بسته هم جرم است؟

بله، حتی اگر یک مطلب کذب در یک گروه تلگرامی بسته هم منتشر شود، در صورتی که اعضای گروه به اندازه کافی باشند که بتوان آن را نشر محسوب کرد و قصد اضرار یا تشویش اذهان عمومی هم وجود داشته باشد، می تواند جرم تلقی شود. مهم این است که مطلب از کنترل منتشرکننده خارج شده و توسط چندین نفر دیده شده باشد.

برای شکایت از نشر اکاذیب چه مدارکی قوی تر هستند؟

قوی ترین مدارک شامل اسکرین شات های دارای تاریخ و زمان انتشار، لینک مستقیم محتوای منتشر شده، اطلاعات کاربری (آی دی یا نام کاربری) فرد منتشرکننده، و در صورت لزوم، فیلم یا فایل صوتی اصلی و دست نخورده از محتواست. حتماً این مدارک را به صورت دست نخورده و قابل استناد نگهداری کنید.

مدت زمان معمول رسیدگی به پرونده نشر اکاذیب چقدر است؟

مدت زمان رسیدگی به پرونده های قضایی به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله حجم پرونده های دادسرا و دادگاه، پیچیدگی پرونده شما، تعداد متهمان و شاکیان، و نیاز به کارشناسی های پلیس فتا. معمولاً این فرآیند می تواند از چند ماه تا حتی بیش از یک سال طول بکشد.

آیا ادمین صفحات یا کانال ها در قبال محتوای منتشر شده مسئول هستند؟

بله، مدیران و ادمین های صفحات، کانال ها و گروه های مجازی، در قبال محتوایی که در بستر تحت مدیریت آن ها منتشر می شود، مسئولیت دارند. اگر محتوای کذبی منتشر شود و ادمین از آن مطلع باشد و اقدامی برای حذف یا اصلاح آن نکند، می تواند در جرم شریک باشد یا به عنوان معاون مجرم شناخته شود.

تفاوت اصلی بین ماده ۱۸ قانون جرائم رایانه ای و ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی چیست؟

تفاوت اصلی در بستر ارتکاب جرم است. ماده ۱۸ قانون جرائم رایانه ای به نشر اکاذیب در سامانه های رایانه ای یا مخابراتی (فضای مجازی) می پردازد، در حالی که ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مربوط به نشر اکاذیب در بسترهای غیررایانه ای مانند نامه، شکواییه، اوراق چاپی و… است. مجازات ها و جزئیات هر کدام نیز ممکن است تفاوت هایی داشته باشد.

اگر مطالب کذب منتشر شده، ضرر مادی یا معنوی ایجاد نکند، آیا باز هم جرم است؟

بله، جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی یک جرم مطلق است و وقوع ضرر مادی یا معنوی برای تحقق آن الزامی نیست. همین که فرد با قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی اقدام به انتشار اکاذیب کرده باشد، جرم محقق شده و مجازات دارد.

نتیجه گیری

خب، رسیدیم به آخر خط. دیدیم که دنیای مجازی، با همه خوبی ها و راحتی هایی که برامون آورده، یه روی خطرناک هم داره که اگه حواسمون نباشه، ممکنه ما رو به دردسر بندازه. نشر اکاذیب در فضای مجازی یکی از همین دردهاییه که قانون گذار حسابی بهش پرداخته و مجازات های سنگینی رو براش در نظر گرفته.

فهمیدیم که این جرم چی هست، چه پایه هایی داره، مجازاتش چیه و چطور میشه هم ازش شکایت کرد و هم اگه ناخواسته متهم شدیم، چطور از خودمون دفاع کنیم. مهمترین چیزی که باید تو این شلوغ بازار اینترنت یادمون باشه، اینه که هر چیزی که می بینیم رو باور نکنیم و هر چیزی رو که باور می کنیم، منتشر نکنیم. «از قدیم گفتن، شنیدن کی بود مانند دیدن؟» اما تو فضای مجازی، دیدن هم همیشه دلیل بر راست بودن نیست! باید محتاط باشیم و قبل از هر کاری، یه کوچولو فکر کنیم و از خودمون بپرسیم که آیا این خبر واقعاً درست و معتبره؟

یادتون باشه، آبرو و حیثیت آدما سرمایه بزرگیه که خیلی راحت تو فضای مجازی میتونه خدشه دار بشه. پس بیایید مسئولیت پذیر باشیم و اجازه ندیم دروغ و شایعه، آرامش جامعه و اعتماد رو از بین ببره. و اگه خدای نکرده مشکلی پیش اومد، حتماً از یه وکیل متخصص تو این زمینه کمک بگیرید تا بتونید بهترین تصمیم رو بگیرید و حقتون رو تمام و کمال بگیرید.