دعوای اثبات مشروط بودن چک | صفر تا صد شرایط و مراحل قانونی
دعوای اثبات مشروط بودن چک
وقتی یک چک صادر می کنید و پرداخت آن را به یک شرط خاص گره می زنید، اما دارنده چک قبل از برآورده شدن آن شرط، اقدام به وصول یا برگشت زدن چک می کند، شما به دردسر می افتید. اینجا
دعوای اثبات مشروط بودن چک
به کمک شما می آید تا در دادگاه ثابت کنید که این چک بی قید و شرط نبوده و قرار بوده تحت شرایط خاصی نقد شود.
چک، این سند مهم در معاملات روزمره ما، گاهی اوقات می تواند تبدیل به یک معمای حقوقی شود، مخصوصاً وقتی پای شرط و شروط به میان می آید. شاید شما چکی را داده اید که قرار بوده بعد از انجام کاری خاص یا در زمان معینی به پول تبدیل شود، اما دارنده آن زودتر از موعد اقدام کرده و حالا شما مانده اید و یک چک برگشتی. در چنین موقعیتی، این شمایید که باید در دادگاه ثابت کنید چک شما الکی و بی حساب و کتاب نبوده، بلکه پرداختش یک شرط و شروطی داشته است. اینجاست که پای یک
دعوای اثبات مشروط بودن چک
به میان می آید.
ما در این مقاله قصد داریم قدم به قدم با شما باشیم و تمام آنچه لازم است درباره این دعوای مهم بدانید را برایتان روشن کنیم؛ از اینکه اصلاً
چک مشروط چیست
و چه تفاوتی با بقیه چک ها دارد، تا اینکه چطور می توانید مشروط بودن چکی که داده اید را در دادگاه اثبات کنید. پس اگر درگیر چنین پرونده ای هستید یا می خواهید دانش حقوقی خودتان را در این زمینه بالا ببرید، با ما همراه باشید. می خواهیم این موضوع را طوری برایتان باز کنیم که حتی پیچیده ترین اصطلاحات حقوقی هم برایتان مثل آب خوردن روشن شود.
درک مفهوم چک مشروط و تفاوت های آن
قبل از اینکه وارد جزئیات
دعوای اثبات مشروط بودن چک
شویم، بیایید ببینیم اصلاً
چک مشروط چیست
و چه فرقی با چک های معمولی دارد. این بخش مثل پایه و اساس یک ساختمان است؛ اگر خوب و محکم نباشد، بقیه دیوارها هم کج و معوج می شوند!
چک مشروط چیست؟
راحت تر بگوییم،
چک مشروط
یعنی چکی که پرداخت وجه آن به یک
شرط خاص
وابسته شده. این شرط می تواند خیلی چیزها باشد؛ مثلاً انجام یک معامله، تحویل یک کالا، یا حتی رسیدن به یک تاریخ مشخص. مهم این است که تا آن شرط برآورده نشود، دارنده چک حق ندارد پولش را مطالبه کند.
این شرط می تواند به سه شکل کلی باشد:
-
قید صریح در متن چک: گاهی اوقات صادرکننده چک خودش روی برگه چک می نویسد: این چک در تاریخ فلان و پس از تحویل کالا به شماره سریال ایکس قابل وصول است. این واضح ترین حالت
چک مشروط
است.
-
شرط ضمنی: گاهی اوقات شرط به صورت شفاهی یا در یک قرارداد جداگانه بین صادرکننده و دارنده چک توافق می شود. مثلاً چکی را بابت رهن خانه ای داده اید که قرار بوده فلان تاریخ به شما تحویل داده شود. تحویل خانه، اینجا شرط ضمنی پرداخت چک است.
-
شرط شفاهی: این حالت کمی پیچیده تر است و
اثبات مشروط بودن چک
را سخت تر می کند. در این موارد، شرط فقط به صورت کلامی بین دو طرف مطرح شده و هیچ سند مکتوبی از آن نیست.
اما یک نکته خیلی مهم: طبق قانون، بانک ها به شرط هایی که روی چک نوشته می شود
ترتیب اثر نمی دهند
. یعنی اگر روی چک بنویسید این چک به شرط آبی شدن آسمان قابل وصول است، بانک باز هم چک را پرداخت می کند یا گواهی عدم پرداخت می دهد. پس برای
اثبات مشروط بودن چک در دادگاه
، باید سراغ مراجع قضایی بروید.
تفاوت چک مشروط با چک تضمینی
خیلی ها
چک مشروط
و
چک تضمینی
را با هم قاطی می کنند. درسته که هر دو نوع چک از نظر قانونی ویژگی های مشترکی دارند، اما در ماهیت با هم فرق می کنند.
ببینید،
چک تضمینی
یعنی چکی که برای ضمانت انجام یک تعهد یا قرارداد صادر شده. مثلاً شما برای تضمین تخلیه به موقع یک ملک، چکی را به صاحبخانه می دهید. اینجا هدف این است که اگر تعهدتان را انجام ندادید، آن چک ضمانت جبران خسارت باشد.
اما در
چک مشروط
، پرداخت خود وجه چک وابسته به
تحقق یک شرط
است، نه صرفاً تضمین یک تعهد. مثال بزنیم:
-
چک تضمینی: «این چک بابت تضمین حسن انجام کار» صادر شده است.
-
چک مشروط: «این چک پس از تحویل کامل آپارتمان شماره ۳ به خریدار، قابل وصول است.»
وجه اشتراک مهم این دو نوع چک این است که طبق
ماده ۲۳ قانون صدور چک
(اصلاحی سال ۱۳۹۷)، برای هیچ کدام از این ها نمی شود
اجراییه مستقیم
صادر کرد. یعنی دارنده چک نمی تواند مستقیم برود دادگاه و درخواست توقیف اموال شما را بکند؛ باید اول مشروط بودن یا تضمینی بودن چک در دادگاه بررسی و اثبات شود. همچنین، هر دو نوع چک
وصف کیفری ندارند
. یعنی اگر چک مشروط یا تضمینی برگشت بخورد، صادرکننده
قابل تعقیب کیفری نیست
، البته به شرطی که مشروط یا تضمینی بودن چک در دادگاه ثابت شود.
آیا هر قیدی در چک، آن را مشروط می کند؟
یک سوال پرتکرار: اگر روی چک چیزی بنویسیم، آیا حتماً تبدیل به
چک مشروط
می شود؟ نه، لزوماً اینطور نیست! باید تفاوت
جهت صدور چک
با
شرط پرداخت
را بدانیم.
جهت صدور چک
یعنی اینکه چک را برای چه داده اید. مثلاً می نویسید «بابت خرید خودرو» یا «بابت ثمن معامله». این عبارت ها فقط هدف از صدور چک را نشان می دهند و چک را مشروط نمی کنند. یعنی با وجود این عبارات، چک هنوز هم در تاریخ مقرر و بدون هیچ شرطی قابل وصول است.
اما
شرط پرداخت
چیزی است که جلوی وصول چک را می گیرد مگر اینکه اتفاق خاصی بیفتد. مثلاً «به شرط تحویل سند خانه» یا «پس از انجام کامل تعهدات قرارداد». اینجا پرداخت چک منوط به آن شرط است.
جدیداً، طبق دستورالعمل شورای پول و اعتبار (که مربوط به ماده ۶ اصلاحی قانون صدور چک است)، برای بعضی چک ها
درج جهت صدور چک الزامی است
. این موارد شامل:
-
چک های با مبلغ بیشتر از یک میلیارد ریال برای اشخاص حقیقی با حساب غیرتجاری.
-
چک های با مبلغ بیشتر از ده میلیارد ریال برای اشخاص حقوقی و اشخاص حقیقی با حساب تجاری.
نکته مهم این است که حتی اگر این جهت صدور در سامانه صیادی یا روی برگه چک نوشته شود، باز هم چک مشروط نمی شود و فقط هدف از صدور را نشان می دهد. اگر می خواهید چک واقعاً مشروط باشد، باید قید صریحی برای
شرط پرداخت
آن درج کنید.
مبانی و مستندات قانونی دعوای اثبات مشروط بودن چک
حالا که فهمیدیم
چک مشروط چیست
، بیایید سراغ پایه های قانونی که
دعوای اثبات مشروط بودن چک
روی آن بنا شده. آشنایی با این مواد قانونی به شما کمک می کند تا دفاع قوی تری در دادگاه داشته باشید.
ماده 3 قانون صدور چک: بی تفاوتی بانک به شرط
یکی از مهمترین نکاتی که باید به آن توجه کنیم،
ماده ۳ قانون صدور چک
است. این ماده به صراحت می گوید: «هرگاه در متن چک شرطی برای پرداخت ذکر شده باشد، بانک به آن شرط ترتیب اثر نخواهد داد.»
یعنی چه؟ یعنی همانطور که قبل تر گفتیم، اگر شما روی چک بنویسید «به شرط اینکه فلان کار انجام شود»، بانک اصلاً به این جمله توجهی نمی کند. بانک وظیفه دارد یا پول را پرداخت کند یا اگر حساب موجودی نداشت، گواهی عدم پرداخت (یا همان برگشت زدن چک) را صادر کند. این خصوصیت از ویژگی «تنجیزی بودن» اسناد تجاری می آید؛ یعنی سند باید مطلق و بدون قید و شرط باشد.
پس یادتان باشد،
مشروط بودن چک
در بانک اثری ندارد. اثرش را باید در دادگاه و از طریق
دعوای اثبات مشروط بودن چک
دنبال کنید.
ماده 13 قانون صدور چک: وقتی چک کیفری نیست!
خیلی از مردم نگران این هستند که اگر چک برگشت بخورد، ممکن است
تعقیب کیفری
شوند و کارشان به زندان بیفتد. اما خوشبختانه،
ماده ۱۳ قانون صدور چک
راه گریزهایی را برای صادرکننده در نظر گرفته که در صورت اثبات شرایط خاص، چک
وصف کیفری نداشته باشد
.
یکی از این موارد مهم، مربوط به
چک مشروط
است. بند ب از این ماده می گوید: «هرگاه در متن چک وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی شده باشد»، صادرکننده
قابل تعقیب کیفری نیست
. همچنین بند د این ماده شرایطی را می گوید که حتی اگر شرط روی چک نوشته نشده باشد، باز هم اگر بشود
اثبات کرد که چک مشروط بوده
، وصف کیفری از بین می رود.
این یعنی اگر شما بتوانید با
مدارک لازم برای اثبات مشروط بودن چک
در دادگاه ثابت کنید که چک شما مشروط بوده، دیگر بابت برگشت خوردن آن نگرانی از بابت زندان رفتن نخواهید داشت. این خودش یک اهرم دفاعی خیلی قوی است.
ماده 23 قانون صدور چک (اصلاحی 1397): خداحافظی با اجراییه مستقیم!
یکی از بزرگترین تغییرات قانون جدید چک، اصلاح
ماده ۲۳ قانون صدور چک
در سال ۱۳۹۷ بود. قبل از این اصلاحیه، خیلی راحت می شد برای هر چک برگشتی
اجراییه مستقیم
گرفت و سریعاً اقدام به توقیف اموال صادرکننده کرد.
اما با
ماده ۲۳ قانون صدور چک و چک مشروط
، اوضاع فرق کرده. این ماده می گوید اگر روی چک یا در
سامانه صیادی
قید شده باشد که چک
بابت تضمین یا مشروط
صادر شده، دیگر نمی شود مستقیماً اجراییه گرفت. یعنی دارنده چک باید اول
دعوای اثبات مشروط بودن چک
را مطرح کند و تا زمانی که مشروط بودن چک یا تخلف از تعهد ثابت نشود، نمی تواند به صورت مستقیم و فوری، اموال شما را توقیف کند.
این یعنی اگر دارنده چک مشروط شما برای
گرفتن اجراییه
مستقیم اقدام کرده، شما می توانید
نحوه ابطال اجراییه چک مشروط
یا
توقیف عملیات اجرایی چک مشروط
را از طریق همین ماده پیگیری کنید.
مرجع قضایی رسیدگی کننده
(که می تواند دادگاه حقوقی یا حتی دادسرای کیفری باشد) می تواند با بررسی ادعای شما، قرار
توقف عملیات اجرایی
را صادر کند. این یک فرصت عالی برای صادرکننده هاست تا از حقوق خودشان دفاع کنند.
ماده 674 قانون مجازات اسلامی (خیانت در امانت): وقتی دارنده چک هم مقصر است!
قانون همیشه از صادرکننده چک محافظت نمی کند، اما گاهی اوقات دارنده چک هم می تواند تحت پیگرد قرار بگیرد. یکی از این موارد، زمانی است که دارنده چک مشروط، قبل از اینکه شرط محقق شود، اقدام به وصول یا برگشت زدن چک می کند. اینجا ممکن است پای
ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی
(بخش تعزیرات) و جرم
خیانت در امانت چک مشروط
به میان بیاید.
وقتی شما چکی را با شرط به کسی می دهید، در واقع آن چک را به صورت امانت دست آن شخص می سپارید تا وقتی شرط محقق شد، بتواند از آن استفاده کند. اگر آن شخص قبل از موعد، چک را وصول کند یا برایش اجراییه بگیرد، می شود گفت که در امانت شما
خیانت کرده
.
یادتان باشد، شرط اصلی برای تحقق
جرم خیانت در امانت چک مشروط
این است که شما بتوانید اثبات کنید چک به صورت امانی و با قید شرط به دارنده داده شده بوده و دارنده با علم به این شرط، از آن سوءاستفاده کرده است. این شکایت می تواند فشار زیادی به دارنده چک وارد کند.
برای
طرح شکایت خیانت در امانت
، باید دلایل و مدارک محکمی داشته باشید که نشان دهد چک به صورت امانی و با قید شرط به دارنده واگذار شده بوده. این شکایت می تواند به شما کمک کند تا عملیات اجرایی را متوقف کنید و حتی از دارنده چک بابت این اقدامش، خسارت بگیرید.
بررسی نظریه مشورتی درباره چک مشروط: ابطال اجراییه به چه روشی؟
یکی از سوالات مهم بعد از اصلاح
ماده ۲۳ قانون صدور چک
این بود که دقیقاً چطور می شود
اجراییه چک مشروط
را باطل کرد یا عملیات اجرایی را متوقف ساخت.
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه
به شماره ۷/۱۴۰۱/۸۶۲ مورخ ۱۴۰۲/۰۲/۱۶ تا حد زیادی به این ابهامات پاسخ داده است.
خلاصه این نظریه مشورتی این است که: شما نمی توانید یک
دعوای مستقل برای ابطال اجراییه چک
مطرح کنید. یعنی پرونده ای به اسم ابطال اجراییه چک در دادگاه تشکیل نمی شود. بلکه، شما باید
دعوای اصلی
خودتان را، یعنی
دعوای اثبات مشروط بودن چک
(یا مثلاً شکایت خیانت در امانت)، در دادگاه یا دادسرا مطرح کنید.
حالا،
مرجع قضایی رسیدگی کننده
به آن دعوای اصلی (چه حقوقی و چه کیفری)، اگر تشخیص بدهد که دلایل شما قوی است و ظن قوی به مشروط بودن چک وجود دارد، می تواند
قرار توقف عملیات اجرایی
را صادر کند. این قرار، موقتاً جلوی ادامه کارهای اجرایی را می گیرد تا تکلیف
مشروط بودن چک
روشن شود. اگر در نهایت، دادگاه حکم به
اثبات مشروط بودن چک
بدهد، آن وقت دادگاه صادرکننده اجراییه (با استناد به حکم قطعی دادگاه رسیدگی کننده) خودش عملیات اجرایی را
ابطال یا متوقف
می کند.
پس، کلید
توقیف عملیات اجرایی چک مشروط
، طرح یک
دعوای حقوقی یا کیفری
معتبر (مثل
اثبات مشروط بودن چک در دادگاه
یا
خیانت در امانت چک مشروط
) و درخواست صدور
قرار توقف عملیات اجرایی
در همان پرونده اصلی است. این نکته برای بسیاری از افرادی که درگیر چنین پرونده هایی هستند، حیاتی است.
مراحل عملی طرح و پیگیری دعوای اثبات مشروط بودن چک
حالا که با مبانی حقوقی آشنا شدید، بیایید ببینیم از نظر عملی چطور باید یک
دعوای اثبات مشروط بودن چک
را شروع و پیگیری کنید. این قسمت برای کسانی که می خواهند دست به کار شوند، مثل نقشه راه می ماند.
بار اثبات (Burden of Proof): اثبات بر عهده کیست؟
در هر دعوایی، یک طرف
مسئول اثبات
ادعای خودش است. در
دعوای اثبات مشروط بودن چک
، این
بار اثبات
بر عهده
صادرکننده چک
است. یعنی شما که چک را صادر کردید و ادعا می کنید مشروط بوده، باید این را در دادگاه ثابت کنید.
چرا؟ چون اصل بر
بی قید و شرط بودن چک
است. وقتی شما چکی را می دهید، فرض بر این است که بدون هیچ قید و شرطی قرار است در تاریخ مقرر پرداخت شود. پس اگر اینطور نیست، شمایید که باید خلافش را نشان بدهید. این یعنی باید از همان اول
دلایل و مدارک قوی
جمع آوری کنید.
جمع آوری دلایل و مستندات: گنجینه پرونده شما
برای
اثبات مشروط بودن چک در دادگاه
، داشتن دلایل محکم، از نان شب هم واجب تر است! هرچه مدارک شما کامل تر و قوی تر باشد، شانس موفقیت تان هم بیشتر است.
مدارک لازم برای اثبات مشروط بودن چک
می تواند شامل این موارد باشد:
-
مدارک کتبی:
-
قراردادها، مبایعه نامه ها، تفاهم نامه ها: اگر شرط شما در یک قرارداد جداگانه قید شده، آن قرارداد طلای پرونده شماست.
-
نامه ها، ایمیل ها، پیامک ها: هرگونه مکاتبه ای که در آن به شرط پرداخت چک اشاره شده، می تواند مدرک قوی باشد. حتی اسکرین شات از گفتگوهای واتساپ یا تلگرام (به شرطی که اصالتش اثبات شود) می تواند مفید باشد.
-
قید شرط در سامانه صیادی یا متن چک: اگر خوش شانس بودید و شرط را هم در سامانه صیادی و هم روی برگه چک قید کردید، این از قوی ترین ادله است.
-
-
شهادت شهود: اگر افرادی بودند که شاهد توافق شما و دارنده چک مبنی بر مشروط بودن آن بودند، می توانند در دادگاه شهادت بدهند. البته شهادت باید موجه و با شرایط قانونی باشد.
-
اقرار دارنده چک: اگر دارنده چک خودش در جایی (مثلاً در یک مکاتبه، پیامک یا حتی در جلسه دادگاه) به مشروط بودن چک
اقرار
کند، این قوی ترین مدرک است.
-
کارشناسی خط و امضا: اگر دارنده چک، قید شرط روی برگه را انکار کند، می توانید درخواست
کارشناسی
خط و امضا بدهید تا اصالت آن اثبات شود.
-
امارات و قرائن قضایی: هر نشانه و قرینه ای که قاضی را به این نتیجه برساند که چک مشروط بوده، می تواند کمک کننده باشد. مثلاً عرف معامله خاصی که در آن چک به صورت مشروط صادر می شود.
جمع آوری دقیق این مدارک،
بار اثبات
را برای شما سبک تر می کند و
مراحل قانونی دعوای اثبات چک مشروط
را هموارتر می سازد.
تنظیم دادخواست: اولین قدم رسمی
بعد از جمع آوری مدارک، حالا نوبت
تنظیم دادخواست
است.
دادخواست اثبات مشروط بودن چک
باید دقیق و کامل باشد تا دادگاه به آن رسیدگی کند.
در دادخواست باید موارد زیر را مشخص کنید:
-
خواهان: شما (صادرکننده چک).
-
خوانده: دارنده چک (کسی که چک را برگشت زده یا برای آن اجراییه گرفته).
-
موضوع خواسته: اینجا باید صراحتاً بنویسید «
اثبات مشروط بودن چک
به شماره …. تاریخ …. مبلغ ….» و در کنار آن، «
درخواست صدور قرار توقف عملیات اجرایی
» (اگر اجراییه صادر شده باشد). اگر شکایت
خیانت در امانت چک مشروط
هم دارید، باید جداگانه در دادسرا مطرح کنید.
-
شرح ماوقع: در این قسمت باید با جزئیات کامل توضیح بدهید که چک چطور صادر شده، شرطش چه بوده، چرا دارنده قبل از تحقق شرط اقدام کرده و چه مدارکی برای اثبات ادعای خودتان دارید.
-
استناد به دلایل و مدارک: همه مدارکی را که جمع آوری کردید (قراردادها، پیامک ها، شهادت شهود و…) را باید اینجا لیست و به دادخواست پیوست کنید.
-
پرداخت هزینه های دادرسی: هر دعوایی هزینه های خاص خودش را دارد که باید پرداخت شود.
بهتر است برای
تنظیم دادخواست اثبات مشروط بودن چک
حتماً از یک وکیل متخصص کمک بگیرید تا هیچ نکته ای از قلم نیفتد و دادخواست شما ایراد شکلی نداشته باشد.
دادگاه صالح برای رسیدگی: کجا باید برم؟
یک سوال مهم دیگر: کدام دادگاه باید به
دعوای اثبات مشروط بودن چک
من رسیدگی کند؟
معمولاً
دادگاه صالح
برای رسیدگی به این
دعاوی حقوقی
،
دادگاه حقوقی
محل اقامت خوانده (یعنی دارنده چک) یا محل صدور چک است. این را می توانید از طریق قانون آیین دادرسی مدنی بررسی کنید.
اگر همزمان با
دعوای اثبات مشروط بودن چک
،
شکایت خیانت در امانت چک مشروط
را مطرح کردید، این شکایت در
دادسرا
یا
دادگاه کیفری
محل وقوع جرم (معمولاً جایی که چک به امانت داده شده یا مورد سوءاستفاده قرار گرفته) رسیدگی می شود. همانطور که
نظریه مشورتی
هم گفت، در صورت طرح شکایت کیفری، مرجع کیفری (دادسرا یا دادگاه کیفری) می تواند
قرار توقف عملیات اجرایی
را صادر کند.
پس بسته به نوع دعوای اصلی شما (حقوقی یا کیفری)،
دادگاه صالح
فرق می کند.
فرایند رسیدگی و صدور قرار توقف عملیات اجرایی
وقتی دادخواست شما ثبت شد، پرونده به شعبه مربوطه ارجاع می شود. دادگاه جلسات رسیدگی را تشکیل می دهد، اظهارات شما و خوانده را می شنود و مدارک را بررسی می کند.
در این مرحله، اگر برای چک شما
اجراییه
صادر شده باشد، خیلی مهم است که شما فوراً
درخواست صدور قرار توقف عملیات اجرایی
را مطرح کنید. دادگاه بعد از بررسی اولیه ادله شما و احراز اینکه احتمال مشروط بودن چک وجود دارد و ادامه عملیات اجرایی ممکن است ضرر جبران ناپذیری به شما بزند، این قرار را صادر می کند. این قرار معمولاً مشروط به سپردن تأمین (مثلاً یک مبلغی به عنوان ودیعه) است تا اگر ادعای شما ثابت نشد، خسارت دارنده جبران شود.
پس از تکمیل تحقیقات و بررسی تمامی جوانب، دادگاه حکم خودش را صادر می کند. اگر حکم به
اثبات مشروط بودن چک
صادر شود و این حکم قطعی شود، آن وقت اجراییه صادره برای چک شما باطل می شود یا عملیات اجرایی متوقف خواهد شد.
نکات حقوقی و عملی پیشرفته در دعاوی چک مشروط
تا اینجا با اصول اولیه و مراحل
دعوای اثبات مشروط بودن چک
آشنا شدیم. حالا بیایید کمی عمیق تر به موضوع نگاه کنیم و نکات حقوقی و عملی پیشرفته تری را بررسی کنیم که ممکن است در پرونده شما به درد بخورد.
انتقال چک مشروط به شخص ثالث: دردسر جدید!
یکی از چالش های بزرگ در
چک مشروط
، زمانی است که دارنده اولیه، چک را به یک
شخص ثالث
منتقل می کند. اینجا وضعیت پیچیده تر می شود، چون ممکن است آن شخص ثالث از
مشروط بودن چک
خبر نداشته باشد و با
حسن نیت
چک را دریافت کرده باشد.
سناریوهای مختلفی وجود دارد:
-
درج شرط در سامانه صیادی یا متن چک: اگر شرط
مشروط بودن چک
روی خود برگه چک یا در
سامانه صیادی
قید شده باشد، فرض بر این است که
شخص ثالث
هم از این شرط آگاه بوده. در این حالت، شما می توانید در برابر آن شخص هم به
مشروط بودن چک
استناد کنید و از پرداخت وجه خودداری کنید تا زمانی که شرط محقق شود. اینجا
شخص ثالث
دارنده با حسن نیت
محسوب نمی شود.
-
عدم درج شرط در سامانه صیادی یا متن چک: اگر شرط فقط به صورت شفاهی یا در یک قرارداد جداگانه بوده و در خود چک یا
سامانه صیادی
اشاره ای بهش نشده، اصل بر
حسن نیت شخص ثالث
است. یعنی فرض بر این است که آن شخص از
مشروط بودن چک
خبر نداشته. در این حالت،
اثبات سوء نیت شخص ثالث
(یعنی اینکه می دانسته چک مشروط است) بر عهده شماست. اگر نتوانید سوء نیتش را ثابت کنید، ممکن است مجبور به پرداخت وجه چک به آن شخص شوید و بعداً از دارنده اولیه شکایت کنید.
اینجاست که اهمیت
درج صریح شرط در متن چک یا سامانه صیادی
خودش را نشان می دهد. این کار می تواند شما را از دردسرهای بزرگی نجات دهد.
مبدا محاسبه خسارت تأخیر تأدیه: از کی شروع می شود؟
وقتی چکی برگشت می خورد و دارنده چک بابت دیرکرد در پرداخت وجه،
خسارت تأخیر تأدیه
را مطالبه می کند، سوال پیش می آید که در
چک مشروط
، این خسارت از کی باید محاسبه شود؟
واقعیت این است که زمان شروع محاسبه
خسارت تأخیر تأدیه
در
چک مشروط
کمی فرق دارد:
-
اگر شرط در سامانه صیادی یا متن چک درج شده باشد: در این صورت،
خسارت تأخیر تأدیه چک مشروط
از تاریخی شروع می شود که
شرط محقق شده
یا
تعهد مورد تضمین
انجام نشده و چک باید پرداخت می شده است. نه از تاریخ برگشت خوردن چک.
-
اگر شرط درج نشده باشد:
-
در برابر دارنده اولیه یا شخص ثالث با سوء نیت: باز هم مبدا محاسبه
خسارت تأخیر تأدیه
، تاریخ
تحقق شرط
یا
عدم انجام تعهد
است.
-
در برابر شخص ثالث با حسن نیت: در این حالت (که فرض بر ناآگاهی شخص ثالث است)،
خسارت تأخیر تأدیه
از
تاریخ مندرج در چک
شروع به محاسبه می شود. این مورد می تواند برای صادرکننده ضررآور باشد، چون مسئولیت سنگین تری را به دوش می کشد.
-
پس می بینید که
زمان شروع محاسبه خسارت تأخیر تأدیه چک مشروط
کاملاً وابسته به این است که آیا شرط
علن و آشکار
بوده یا خیر و
شخص ثالث
با
حسن نیت
چک را دریافت کرده یا
سوء نیت
داشته.
توصیه های کلیدی به صادرکنندگان: پیشگیری بهتر از درمان!
برای اینکه گرفتار
دعوای اثبات مشروط بودن چک
نشوید، بهتر است از همان اول هوشمندانه عمل کنید:
-
شرط را صریح بنویسید: اگر چکی را مشروط صادر می کنید، حتماً و حتماً
شرط را به وضوح در متن چک یا در سامانه صیادی
قید کنید. این بهترین راه برای
اثبات مشروط بودن چک
در آینده است.
-
قرارداد مکتوب داشته باشید: اگر چک بابت یک معامله یا تعهد صادر می شود، حتماً یک
قرارداد مکتوب و دقیق
تنظیم کنید که در آن هم به صدور چک و هم به شروط پرداخت آن اشاره شده باشد. این
قرارداد مبنای صدور چک مشروط
، سند اصلی شما در دادگاه خواهد بود.
-
مشاوره با وکیل متخصص: قبل از صدور چک های مهم و مشروط، حتماً با یک وکیل متخصص مشورت کنید. آن ها می توانند بهترین راهکارها را به شما نشان دهند و از بروز مشکلات آینده جلوگیری کنند.
با رعایت این نکات ساده، می توانید از بسیاری از دردسرهای حقوقی در امان بمانید.
توصیه های کلیدی به دارندگان: حواستان جمع باشد!
اگر شما هم چکی را به صورت مشروط دریافت کردید، این نکات را یادتان باشد:
-
قبل از دریافت چک، بررسی دقیق کنید: قبل از اینکه چک را قبول کنید، متن آن را خوب بخوانید و در
سامانه صیادی
وضعیتش را چک کنید. اگر شرطی در آن هست، از آن آگاه باشید.
-
قبل از تحقق شرط، اقدام نکنید: به هیچ عنوان قبل از
تحقق کامل شرط
، برای وصول چک اقدام نکنید. این کار ممکن است شما را با
اتهام خیانت در امانت
روبرو کند و دردسرهای زیادی برایتان درست کند.
-
مدارک مربوط به شرط را نگهداری کنید: اگر چکی مشروط به شما داده شده، مدارک مربوط به آن شرط (قرارداد، پیامک و…) را خوب نگهداری کنید تا اگر بعداً اختلافی پیش آمد، بتوانید از حقوق خودتان دفاع کنید.
چه صادرکننده باشید و چه دارنده چک، بهترین دفاع، پیشگیری است. با دانش حقوقی کافی و رعایت نکات ساده، می توانید از بروز مشکلات حقوقی پیچیده جلوگیری کنید و معاملات امن تری داشته باشید.
نتیجه گیری
در دنیای پر پیچ و خم معاملات و مبادلات مالی،
چک مشروط
می تواند مثل یک شمشیر دولبه عمل کند. از یک طرف، برای صادرکننده این امکان را فراهم می کند که پرداخت را به انجام یک تعهد یا تحقق یک شرط گره بزند؛ اما از طرف دیگر، اگر این شروط به درستی رعایت یا ثبت نشوند، می تواند منجر به
دعوای اثبات مشروط بودن چک
و دردسرهای حقوقی زیادی شود.
همانطور که دیدیم،
قانون صدور چک
و اصلاحات اخیرش، به ویژه
ماده ۲۳
و
نظریه مشورتی قوه قضاییه
، راهکارهایی را برای دفاع از حقوق صادرکننده چک مشروط فراهم کرده است. اما نکته اصلی اینجاست که
بار اثبات
بر عهده کسی است که ادعای
مشروط بودن چک
را دارد؛ یعنی صادرکننده. پس
جمع آوری دلایل و مستندات قوی
و
تنظیم یک دادخواست دقیق
، حرف اول را می زند.
یادتان باشد که در
مراحل قانونی دعوای اثبات چک مشروط
، بانک ها به شروط روی چک ترتیب اثر نمی دهند و جنبه کیفری چک های مشروط (در صورت اثبات) از بین می رود. همچنین
اجراییه مستقیم
برای این چک ها صادر نمی شود و باید از طریق
دعوای حقوقی
یا
کیفری
(مثل
خیانت در امانت چک مشروط
) و درخواست
توقف عملیات اجرایی
اقدام کنید.
در نهایت، چه صادرکننده باشید و چه دارنده چک،
آگاهی حقوقی
و
دقت نظر
در تنظیم و دریافت چک های مشروط، حرف اول و آخر را می زند. و در صورت بروز مشکل، استفاده از خدمات یک وکیل متخصص می تواند راهگشای بسیاری از مشکلات شما باشد. از همین رو، توصیه می شود که قبل از هر اقدامی، با یک متخصص حقوقی مشورت نمایید تا از حقوق خود به بهترین شکل ممکن دفاع کنید.
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "دعوای اثبات مشروط بودن چک | صفر تا صد شرایط و مراحل قانونی" هستید؟ با کلیک بر روی قوانین حقوقی، اگر به دنبال مطالب جالب و آموزنده هستید، ممکن است در این موضوع، مطالب مفید دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "دعوای اثبات مشروط بودن چک | صفر تا صد شرایط و مراحل قانونی"، کلیک کنید.
