شرایط گرفتن سفته از بدهکار

اگه از کسی طلبکارید و می خواید برای تضمین پولتون سفته بگیرید، باید یه سری ریزه کاری ها رو بلد باشید تا سفته ای که دستتون میاد واقعاً اعتبار داشته باشه و بعداً به مشکل برنخورید. دونستن شرایط گرفتن سفته از بدهکار باعث میشه حقوق شما محفوظ بمونه و در صورت لزوم، بتونید به راحتی پولتون رو وصول کنید. این مقاله یه راهنمای کامله که بهتون کمک می کنه تا سفته رو درست و حسابی بگیرید و خیالتون راحت باشه.

تو دنیای معاملات و بده بستان های امروز، سفته یکی از اون ابزارهای مالیه که خیلی ها ازش استفاده می کنن. از یه معامله کوچیک بین دو نفر بگیرید تا قراردادهای بزرگتر تو کسب وکارها، سفته می تونه نقش یه تضمین محکم رو بازی کنه. اما نکته اینجاست که همین برگه ساده، کلی قانون و قاعده پشتش داره که اگه حواسمون بهشون نباشه، می تونه به جای آرامش، کلی دردسر برامون بتراشه. خیلی از آدم ها فکر می کنن سفته گرفتن فقط یه امضاست و تموم، ولی واقعیت چیز دیگه ایه.

هدف ما تو این مقاله اینه که بهتون یاد بدیم چطور مثل یه حرفه ای از بدهکارتون سفته بگیرید. از جزئیات کوچیک پر کردن سفته گرفته تا نکات حقوقی که باید بدونید، همه رو با زبون ساده و خودمونیش می گیم تا دیگه هیچ نگرانی ای نداشته باشید. اگه می خواید از حقتون دفاع کنید و پولتون رو از چنگ بدهکار فراری ندید، این مطلب مخصوص شماست.

چرا اصلا باید از بدهکار سفته بگیریم؟ (مزایا و ضرورت ها)

شاید بپرسید اصلاً چرا باید دردسر کشید و سفته گرفت؟ مگه یه قول و قرار شفاهی یا یه دست نوشته عادی کافی نیست؟ راستش رو بخواید، وقتی پای پول وسط میاد، هیچ چیز به اندازه یه سند محکم و قانونی مثل سفته نمی تونه خیالتون رو راحت کنه. سفته یه جور سپر ایمنیه برای پول شما، یه ابزار تضمینی که پشتوانه قانونی داره و به نفع شما، یعنی طلبکار، کار می کنه.

سفته دقیقاً چیه و به چه دردی می خوره؟

سفته یا همون «فته طلب» که تو قانون تجارت بهش اشاره شده، یه نوع سند تجاری معتبره. یعنی چی؟ یعنی بر اساس این سند، کسی که سفته رو امضا کرده (یعنی بدهکار)، متعهد می شه که یه مبلغ مشخص رو تو یه تاریخ خاص یا هر وقت که شما به عنوان دارنده سفته مطالبه کردید (عندالمطالبه)، به شما پرداخت کنه. این سند یه قولنامه رسمی و حقوقیه، با این تفاوت که کلی مزایای قانونی بیشتر داره که می تونه تو شرایط بحرانی حسابی به کارتون بیاد.

چه فایده ای داره که طلبکار سفته بگیره؟

وقتی سفته دستتونه، در واقع یه سند رسمی تعهد پرداخت دارید. این یعنی اگه خدای نکرده بدهکار زیر قولش زد، شما یه برگه قانونی دارید که می تونید باهاش به دادگاه مراجعه کنید و حق خودتون رو بگیرید. این کار خیلی راحت تر و سریع تر از اینه که بخواید با یه دست نوشته عادی یا شهادت شهود، بدهی رو اثبات کنید. خلاصه، سفته گرفتن کلی مزیت داره:

• بهتون یه سند رسمی و معتبر برای مطالبه پولتون می ده.
• اگه نیاز به پیگیری قانونی پیدا کردید، فرآیند مطالبه و وصول رو براتون خیلی راحت تر می کنه.
• اجازه می ده از تمام مزایای اسناد تجاری که قانون تعیین کرده، استفاده کنید.

سفته با چک چه فرقی داره؟ (از دید طلبکار)

خیلی ها سفته رو با چک اشتباه می گیرن یا فکر می کنن تفاوتی با هم ندارن. اما از دید طلبکار، این دو تا سند تجاری تفاوت های مهمی با هم دارن:

ویژگی	سفته	چک
جنبه قانونی اصلی	کاملاً حقوقی	هم حقوقی و هم کیفری (در شرایط خاص)
سهولت صدور	بیشتر؛ نیاز به حساب بانکی خاصی نداره و راحت تر قابل تهیه است.	کمتر؛ باید حساب بانکی داشته باشید و دسته چک بگیرید که خودش کلی شرط و شروط داره.
مجازات عدم پرداخت اولیه	در ابتدا زندان نداره، اما در صورت صدور حکم دادگاه و عدم پرداخت، ممکنه منجر به بازداشت بشه.	اگه چک برگشت بخوره و شرایط قانونی رعایت بشه، می تونه جنبه کیفری پیدا کنه و منجر به حبس بشه.
اعتبار تضمینی	برای تضمین انواع بدهی ها، قراردادها و حسن انجام کار استفاده می شه.	بیشتر برای پرداخت های نقدی و تاریخ دار استفاده می شه.

پس همونطور که می بینید، سفته جنبه کیفری نداره و مستقیماً کسی رو به زندان نمی ندازه. البته این به این معنی نیست که بدهکار سفته می تونه شونه خالی کنه! فرآیندش حقوقیه و بالاخره به نتیجه می رسه، اما ممکنه کمی طولانی تر از چک باشه. با این حال، سهولت صدور و کاربرد گسترده اش برای ضمانت، سفته رو به یه گزینه عالی تبدیل می کنه.

نکات کلیدی موقع گرفتن و پر کردن سفته از بدهکار (برای طلبکار)

حالا که فهمیدیم چرا سفته خوبه، می رسیم به قسمت اصلی و حیاتی کار: چطور سفته بگیریم که واقعاً ارزش داشته باشه و بعداً پشیمون نشیم؟ اینجا دیگه باید حسابی حواستون رو جمع کنید. کوچک ترین اشتباه تو پر کردن سفته یا رعایت نکردن یه بند قانونی، می تونه حسابی کار دستتون بده و پولتون به خطر بیفته. پس بیاید بریم سراغ جزئیات، قدم به قدم.

چیزایی که حتماً باید تو سفته باشه (طبق ماده 308 قانون تجارت)

طبق ماده 308 قانون تجارت، سفته باید یه سری اطلاعات اساسی داشته باشه تا اعتبار قانونی و تجاری پیدا کنه. اگه این موارد رو رعایت نکنید، سفته شما از حالت یه سند تجاری خارج می شه و تبدیل به یه سند عادی می شه که پیگیریش خیلی سخت تره. این موارد رو دونه به دونه با هم بررسی می کنیم:

مبلغ سفته (هم به عدد، هم به حروف!)

این یکی از مهم ترین بخش هاست. باید مبلغ سفته رو هم به عدد و هم به حروف، کاملاً واضح و خوانا بنویسید. اگه این دو تا رقم با هم فرق داشته باشن، مبلغی که به حروف نوشتید، معتبره. پس همیشه اول به حروف بنویسید، بعد به عدد.

یه نکته خیلی مهم: روی هر برگه سفته، یه سقف مبلغی نوشته شده (مثلاً تا مبلغ 100 میلیون ریال). شما نمی تونید مبلغی بیشتر از اون سقف رو تو سفته بنویسید. اگه بدهی شما بیشتر از سقف یه برگه سفته است، باید چند تا سفته از بدهکار بگیرید تا کل مبلغ پوشش داده بشه.

تاریخ صدور سفته

تاریخی که سفته صادر می شه، یعنی روز، ماه و سالش، باید با دقت تمام تو قسمت خودش نوشته بشه. اگه سفته تاریخ صدور نداشته باشه، ارزش تجاری اش رو از دست می ده و فقط به عنوان یه سند عادی قابل پیگیریه که این به ضرر شماست.

تاریخ پرداخت (سررسید سفته)

اینجا هم باید یه تاریخ دقیق و مشخص برای پرداخت پول بنویسید. این تاریخ، همون روزیه که بدهکار باید پول رو به شما بده. اگه تاریخ نذارید و سفته رو عندالمطالبه بگیرید (یعنی هر وقت شما مطالبه کردید بدهکار باید پول رو بده)، این هم خودش یه نوع تاریخ محسوب می شه و معتبره.

برای سفته هایی که بابت ضمانت (مثلاً ضمانت حسن انجام کار یا ضمانت قرارداد) گرفته می شن، معمولاً به جای تاریخ سررسید، عبارت بابت ضمانت حسن انجام کار یا بابت ضمانت قرارداد شماره فلان رو می نویسن. اینجوری هدف از گرفتن سفته کاملاً مشخص می شه.

اسم کسی که قراره پول رو بگیره (طلبکار عزیز!)

این بخش هم خیلی مهمه. باید اسم و فامیل کامل خودتون (یا اسم دقیق شرکتتون اگه طلبکار یک شرکته) رو تو قسمت گیرنده وجه بنویسید. بعضی ها سفته رو در وجه حامل می گیرن، یعنی کسی که سفته رو داشته باشه، می تونه پول رو بگیره. این کار ریسک سرقت یا گم شدن سفته رو بالا می بره و توصیه نمی شه. اگه می خواید سفته قابلیت انتقال داشته باشه، می تونید عبارت حواله کرد رو تو سفته نگه دارید. ولی برای امنیت بیشتر خودتون، همیشه نام خودتون رو دقیق بنویسید.

امضا یا مهر کسی که سفته رو صادر کرده (بدهکار)

امضا یا مهر صادرکننده سفته، تأیید نهایی تعهدشه و نشون می ده که بدهکار تمام موارد بالا رو قبول کرده. حتماً از صحت امضا مطمئن بشید؛ مثلاً اگه امکانش هست، امضاش رو با مدارک شناسایی طرف (مثل کارت ملی) تطبیق بدید. اگه بدهکار یک شرکت باشه، علاوه بر امضای شخص مسئول، مهر شرکت هم لازمه.

چیزایی که تو سفته اجباری نیستن ولی خیلی مهمن!

حالا یه سری اطلاعات هست که قانوناً اجباری نیستن، یعنی اگه ننویسید هم سفته اعتبار خودش رو داره، اما اگه بنویسید، حسابی به نفعتونه و کار پیگیری رو آسون می کنه. در واقع، این ها مثل یه لایه امنیتی اضافه برای شما عمل می کنن:

• مشخصات کامل بدهکار (صادرکننده): علاوه بر امضا، از بدهکار بخواید که نام کامل، شماره ملی، آدرس دقیق و شماره تماس خودش رو هم تو سفته بنویسه. این اطلاعات به شما کمک می کنه تا در صورت لزوم، راحت تر بتونید طرف رو شناسایی و پیگیری قضایی کنید.

• محل پرداخت: تو سفته یه قسمتی برای محل پرداخت وجود داره. اگه این قسمت رو پر نکنید، طبق قانون، محل اقامت صادرکننده سفته (بدهکار) به عنوان محل پرداخت در نظر گرفته می شه. اما اگه شهر خاصی رو برای پرداخت مشخص کنید، کارتون رو راحت تر می کنه.

• دریافت سفته از ضامن (پشت نویس): اگه بدهکار شما ضامن داره یا کسی حاضر به ضمانت ازش هست، حتماً از ضامن هم سفته بگیرید یا ازش بخواید که پشت سفته بدهکار رو امضا کنه. به این کار پشت نویسی یا ظهرنویسی می گن. وقتی کسی پشت سفته رو امضا می کنه، مسئولیت تضامنی در قبال پرداخت مبلغ سفته پیدا می کنه. این یعنی اگه بدهکار اصلی پول رو نداد، شما می تونید از ضامن هم طلب کنید و اینجوری ضمانت پولتون رو خیلی بیشتر می کنید.

نکات طلایی برای طلبکاران هوشیار!

چند تا نکته هست که مثل چراغ راهنما می مونه؛ اگه رعایتشون کنی، هیچ وقت تو چاه نمی افتی و تو شرایط گرفتن سفته از بدهکار، خیالت از بابت پولت راحت تر می شه:

هرگز سفته سفید امضا نگیرید! این کار مثل اینه که کلید خونتون رو دست غریبه بدید و بگید هرچی دوست داری بردار. سفته سفید امضا می تونه دردسرهای خیلی بزرگی براتون ایجاد کنه، چون بدهکار می تونه بعداً ادعا کنه شما مبلغ رو بعداً نوشتید و زیر بار پرداخت نره. همیشه خودتون یا وکیلتون سفته رو کامل پر کنید.

1. مطمئن بشید ارقام عددی و حروفی با هم یکی باشن: گفتیم که اگه فرق داشته باشن، مبلغ حروفی معتبره. اما اگه از اول یکی باشن، دیگه جای هیچ حرف و حدیثی باقی نمی مونه.
2. سفته رو فقط از مراجع معتبر (بانک ملی) بخرید: سفته های تقلبی تو بازار کم نیستن. برای اطمینان از اصالت سفته و اینکه تمبر مالیاتی قانونی داره، فقط از شعب بانک ملی بخرید. دکه های روزنامه فروشی ممکنه سفته های نامعتبر یا تقلبی داشته باشن که بعداً کار دستتون می ده.
3. ته برگ سفته رو نگه دارید: وقتی سفته رو می خرید، یه ته برگ داره که رسید خرید شماست. این ته برگ رو مثل جونتون حفظ کنید! در مواقع لزوم، این رسید می تونه به دردتون بخوره و ثابت کنه که شما این سفته رو خریدید.
4. یه قرارداد یا دست نوشته پشتوانه سفته داشته باشید: حتی اگه سفته دارید، خیلی بهتره که یه قرارداد کتبی یا یه دست نوشته ساده هم با بدهکار تنظیم کنید. تو این قرارداد، جزئیات بدهی (مثلاً اینکه سفته بابت قرض، بابت ضمانت حسن انجام کار، بابت فروش کالا و …) و شرایط پرداخت رو کاملاً مشخص کنید. اینجوری شفافیت بیشتر می شه و جلوی حرف و حدیث های بعدی و سوءاستفاده های احتمالی گرفته می شه.
5. قبل از قبول کردن سفته، همه جاشو با دقت بخونید: مثل وقتی که یه جنس گرون می خرید و از هر نظر چکش می کنید. قبل از اینکه سفته رو از بدهکار بگیرید، تمام مندرجاتش رو با دقت بخونید و مطمئن بشید که همه چیز درست و کامل پر شده.

بعد از اینکه سفته رو گرفتید، چه کارایی باید بکنید؟ (آشنایی مقدماتی برای طلبکار)

تا اینجا یاد گرفتیم چطور سفته رو از بدهکار بگیریم که محکم و قانونی باشه. اما گرفتن سفته فقط یک قدمه، نگهداری درست و دونستن مراحل بعدیش یه قدم مهم تره که باید حسابی حواستون بهش باشه. پس بیاید ببینیم بعد از اینکه سفته رو گرفتید، چه کارایی باید بکنید تا پولتون از دست نره.

سفته رو مثل جواهر نگهداری کنید!

این سند برای شما ارزش مالی داره، پس باید مثل یه جواهر گرانبها ازش نگهداری کنید. سفته رو باید تو یه جای امن و مطمئن، دور از هر گونه آسیب مثل گم شدن، پاره شدن، خیس شدن یا هر چیزی که ممکنه بهش صدمه بزنه، نگهداری کنید. فکر کنید دارید از یه چک پولدار یا یه سند خیلی مهم نگهداری می کنید! گم شدن سفته می تونه دردسرهای بزرگی براتون ایجاد کنه و پیگیری های حقوقی رو حسابی سخت کنه.

اگه سررسید شد و پول ندادن (واخواست سفته)

یکی از مهم ترین قدم ها بعد از دریافت سفته، دونستن اینه که اگه بدهکار سر موقع پول رو نداد، باید چی کار کنید. اگه بدهکار تو تاریخ سررسید (همون تاریخ پرداختی که تو سفته نوشتید) پول رو پرداخت نکرد، شما باید سریع اقدام کنید. اینجا یه اصطلاح حقوقی مهم داریم به اسم واخواست سفته.

واخواست سفته یعنی یه جور اخطار رسمی که به بدهکار داده می شه و به شما کمک می کنه تا مزایای تجاری سفته رو حفظ کنید. شما فقط 10 روز بعد از تاریخ سررسید، مهلت دارید که سفته رو واخواست کنید. اگه تو این مهلت قانونی واخواست نکنید، سفته از حالت سند تجاری خارج می شه و فقط به عنوان یه سند عادی قابل پیگیریه که فرآیند مطالبه پولتون رو طولانی تر و سخت تر می کنه.

یادتون نره، واخواست سفته در مهلت 10 روزه قانونی، حکم مرگ و زندگی برای مزایای تجاری سفته شماست. اگه این کار رو به موقع انجام ندید، ممکنه کلی از حقوق و مزایای قانونی تون رو از دست بدید.

بعد از اینکه سفته رو واخواست کردید، می تونید از طریق دادگاه یا اجرای ثبت، دنبال وصول پولتون باشید. حتی می تونید از دادگاه درخواست بدید که اموال بدهکار و ضامن (اگه ضامن داره) رو توقیف کنن تا مجبور به پرداخت بشن.

خیلی ها می پرسن آیا سفته زندان داره؟ مستقیم نه، یعنی عدم پرداخت سفته مثل چک برگشتی جرم کیفری نیست که بلافاصله منجر به زندان بشه. اما اگه بدهکار با وجود توانایی مالی، از پرداخت پول خودداری کنه و دادگاه حکم قطعی به پرداخت بده، و باز هم پول رو نده، ممکنه حکم جلب و بازداشتش صادر بشه تا بالاخره پول رو پرداخت کنه. پس اینطور نیست که بدهکار بتونه برای همیشه شونه خالی کنه.

دردسرها و چالش های احتمالی (و راه حل هاش!)

مثل هر کار دیگه ای تو زندگی، گرفتن سفته هم ممکنه با چالش هایی روبرو بشه. بهتره از قبل بدونید چه مشکلاتی ممکنه پیش بیاد و چطور می شه باهاشون مقابله کرد تا ضرر کمتری ببینید. آگاهی از این موارد، قدرت شما رو تو شرایط گرفتن سفته از بدهکار چند برابر می کنه.

سفته گم شد یا دزدیدن! چه کنم؟

یکی از بدترین اتفاقاتی که ممکنه برای سفته تون بیفته، گم شدن یا دزدیده شدنش هست. اگه خدای نکرده چنین اتفاقی افتاد، باید فوری دست به کار بشید:

1. فوراً به دادگاه مراجعه کنید: باید به دادگاه صالح برید و اعلام مفقودی یا سرقت سفته رو بکنید.
2. درخواست ممنوعیت پرداخت: از دادگاه بخواید که جلوی پرداخت مبلغ سفته به هر کسی رو بگیره.
3. آگهی تو روزنامه: دادگاه ممکنه به شما دستور بده که تو یکی از روزنامه های کثیرالانتشار، آگهی مفقودی سفته رو چاپ کنید. این آگهی معمولاً باید سه بار و هر بار به فاصله یک ماه منتشر بشه.

اگه بعد از گذشت مدت مشخصی (مثلاً سه سال از تاریخ انتشار آخرین آگهی، طبق قانون) کسی ادعایی در مورد سفته نکرد و اون رو به دادگاه ارائه نداد، سفته باطل می شه و شما می تونید از بدهکار درخواست کنید که یک سفته جدید صادر کنه. اما اگه تو این مدت، سفته پیدا شد و دست شخص دیگه ای بود، اون شخص باید خودش رو ثابت کنه.

سفته بی اعتبار شد؛ چرا آخه؟

سفته زمانی بی اعتبار می شه که یکی از شرایط قانونی اصلیش رعایت نشده باشه. مثلاً اگه مبلغ یا تاریخ صدور یا امضای بدهکار در سفته نباشه، یا نام طلبکار به درستی درج نشده باشه، سفته مزایای تجاری خودش رو از دست می ده و فقط به عنوان یه سند عادی قابل پیگیریه. پیگیری سند عادی خیلی طولانی تر و پیچیده تره و دردسرهای بیشتری برای شما داره.

همونطور که گفتیم، اگه بعد از سررسید، تو مهلت 10 روزه سفته رو واخواست نکنید، باز هم مزایای تجاریش رو از دست می ده و اعتبار حقوقی اون به عنوان یک سند تجاری کم می شه. برای همین، رعایت تمام نکاتی که تو بخش های قبلی گفتیم، مثل جون شیرین مهمه!

بدهکار پول نداره (اعسار از پرداخت)

گاهی اوقات بدهکار واقعاً توانایی پرداخت یکجای مبلغ سفته رو نداره، حتی اگه تمام مراحل قانونی رو هم طی کرده باشید. تو این شرایط گرفتن سفته از بدهکار، بدهکار می تونه درخواست اعسار از پرداخت بده. یعنی به دادگاه بگه که پول نداره یا نمی تونه یکجا پرداخت کنه و از دادگاه بخواد که اجازه بده پول رو قسطی بده. اگه دادگاه بعد از بررسی و گرفتن شهادت شهود، درخواستش رو قبول کنه، مبلغ سفته رو قسط بندی می کنه و بدهکار باید طبق اون قسط ها پول رو به شما پرداخت کنه. اینجوری شما هم بالاخره به پولتون می رسید، هرچند با تأخیر.

سفته های ضمانتی دردسرساز می شن؟

سفته هایی که بابت ضمانت (مثلاً ضمانت حسن انجام کار یا ضمانت قرارداد) گرفته می شن، ممکنه یه سری چالش های خاص خودشون رو داشته باشن. اگه برای این سفته ها، یه قرارداد کتبی پشتیبان نداشته باشید که توش دقیقاً مشخص شده باشه بدهکار تو چه شرایطی تخلف کرده و شما حق دارید سفته رو به اجرا بذارید، اثبات تخلف بدهکار تو دادگاه سخت می شه.

برای همین، همیشه برای سفته های ضمانتی، یه قرارداد کتبی جداگانه با جزئیات کامل تنظیم کنید. تو این قرارداد، شرط و شروط ضمانت، نوع تخلفاتی که سفته بابتشون صادر شده، و نحوه استفاده از سفته رو کاملاً مشخص کنید. این کار به شما کمک می کنه تا تو دادگاه، راحت تر بتونید حقتون رو ثابت کنید.

نتیجه گیری

خلاصه که شرایط گرفتن سفته از بدهکار، اگه با دقت و آگاهی انجام بشه، یه ابزار فوق العاده قویه برای تضمین پول شما. سفته می تونه مثل یه برگ برنده تو دستتون باشه، به شرطی که درست پر بشه و مراحل بعد از گرفتن هم با جدیت دنبال بشه. از نحوه نوشتن مبلغ و تاریخ گرفته تا درج نام طلبکار و امضای بدهکار، هر جزئیات کوچیکی مهمه و می تونه سرنوشت پولتون رو عوض کنه.

یادتون باشه، سفته سفید امضا مثل یه مین خنثی نشده است؛ هر لحظه ممکنه بترکه و ضرر جبران ناپذیری بهتون بزنه. همیشه ته برگ سفته رو نگه دارید و در صورت امکان، یه قرارداد پشتیبان هم داشته باشید تا دلیل صدور سفته کاملاً مشخص باشه. و البته، نگهداری صحیح از سفته بعد از گرفتن، همونقدر مهمه که درست گرفتنش.

اگه مبلغ بدهی زیاده یا حس می کنید موضوع پیچیده اس و ممکنه چالش های حقوقی داشته باشید، حتماً با یه وکیل یا مشاور حقوقی صحبت کنید. اونا راه و چاه رو بهتر بلدن و می تونن جلوی ضررهای احتمالی رو بگیرن. همیشه پیشگیری بهتر از درمانه، مخصوصاً تو مسائل مالی و حقوقی!