دادگاه صالح برای مطالبه مهریه

تعیین دادگاه صالح برای مطالبه مهریه یکی از اولین و مهم ترین گام ها در مسیر رسیدن به حق قانونی شماست و انتخاب درست آن می تواند جلوی کلی اتلاف وقت و سردرگمی را بگیرد. در حالت کلی، برای مهریه های منقول، دادگاه خانواده محل اقامت زوجه یا محل اقامت زوج صالح است، اما برای مهریه غیرمنقول، دادگاه محل وقوع ملک و در صورت تعهد شخص ثالث، دادگاه عمومی حقوقی محل وقوع ملک صالح خواهد بود.

خب، خانم های عزیز، مهریه حق شرعی و قانونی شماست؛ یک پشتوانه برای زندگی مشترک که گاهی اوقات لازمه برای مطالبه اش اقدام کنیم. اما این اقدام، مثل هر کار حقوقی دیگه ای، قلق های خاص خودش رو داره. شاید فکر کنید گرفتن مهریه کار پیچیده ای نیست، ولی اشتباه نکنید! اگه از اول راه رو اشتباه برید، ممکنه کلی به دردسر بیفتید، از اتلاف وقت و هزینه گرفته تا طولانی شدن بی دلیل پرونده. هدف ما اینه که اینجا خیلی خودمونی و ساده، اما دقیق و کامل، بهتون بگیم برای مطالبه مهریه، باید سراغ کدوم دادگاه برید تا با خیال راحت، پرونده تون رو شروع کنید.

چرا اصلا باید دنبال دادگاه صالح بگردیم؟

شاید براتون سوال باشه که خب، دادگاه که دادگاهه، چه فرقی می کنه پرونده ام رو کجا ببرم؟ مگه همه جا به یک قانون رسیدگی نمی کنن؟ جواب اینه که نه! فرق می کنه و فرقش هم خیلی زیاده. اگه پرونده رو به دادگاه اشتباهی ببرید، دادگاه قرار عدم صلاحیت صادر می کنه و پرونده تون رو می فرسته به دادگاه صالح. این یعنی چی؟ یعنی کلی وقت، انرژی و پول که صرف رفت و آمد و کارهای اداری شده، هدر میره و روند مطالبه مهریه شما حسابی عقب میفته. در واقع، با انتخاب درست دادگاه صالح، هم خیالتون راحت تره، هم کارهاتون سریع تر پیش میره و کمتر دچار فرسایش روحی و مالی می شید.

مهریه، حق شیرین ولی پر دغدغه

مهریه که بهش مَهر هم میگن، اون چیزیه که مرد موقع ازدواج به زن میده و می تونه هرچیزی باشه؛ از سکه و طلا گرفته تا یک واحد آپارتمان یا حتی آموزش قرآن. انواع مختلفی هم داره، مثل مهرالمسمی (که همون مهریه ایه که توی عقدنامه تعیین میشه و همه می دونن چقدره) و مهرالمثل (که اگه مهریه اصلا تعیین نشده باشه یا باطل شده باشه، دادگاه با توجه به شرایط زن مثل موقعیت خانوادگی، تحصیلات و … تعیین می کنه). این حق برای شماست و مطالبه اش هم یک روند قانونی داره. اما برای اینکه این مسیر قانونی رو درست شروع کنید، لازمه که قبل از هرچیزی، بدونید به کدوم دادگاه باید مراجعه کنید. انتخاب درست دادگاه صالح، هم از صدور قرار عدم صلاحیت و ارجاع پرونده به دادگاه های مختلف جلوگیری می کنه و هم در نهایت، باعث تسریع در روند رسیدگی و اجرای حکم شما میشه.

دادگاه صالح برای مطالبه مهریه نقدی و منقول (همون سکه و پول!)

بیشتر اوقات، مهریه خانم ها سکه یا مبلغیه که جنبه مالی داره و اصطلاحاً بهش میگن مال منقول. خب، برای اینجور مهریه ها، معمولا روال چیه و به کجا باید مراجعه کرد؟ طبق قانون آیین دادرسی مدنی، اصول کلی میگه که باید پرونده رو در دادگاه محل اقامت خوانده (یعنی همسرتون)، یا محل انعقاد عقد نکاح (جایی که عقد کردید)، یا محلی که قرار بوده مهریه رو بهتون تحویل بده، مطرح کنید. اینا گزینه های عمومی هستند که برای هر دعوای مالی دیگه ای هم وجود داره.

انتخاب ویژه خانم ها: دادگاه خانواده محل سکونت خودتان

اما قانون حمایت خانواده، یک امتیاز ویژه به خانم ها داده! ماده ۱۲ این قانون صراحتاً میگه: «در دعاوی و امور خانوادگی مربوط به زوجین، زوجه می تواند در دادگاه محل اقامت خوانده یا محل سکونت خود اقامه دعوی کند مگر در موردی که خواسته، مطالبه مهریه غیرمنقول باشد». یعنی چی؟ یعنی شما به عنوان خانم، حق انتخاب دارید! می تونید انتخاب کنید که پرونده تون توی دادگاه خانواده محلی که خودتون الان زندگی می کنید بررسی بشه، یا توی دادگاه خانواده محلی که همسرتون اقامت داره. این حق انتخاب خیلی مهمه، چون دیگه لازم نیست برای پیگیری پرونده به شهر دیگه ای برید و کلی رفت و آمد و دردسر بکشید.

یک نکته خیلی مهم دیگه اینجاست: شاید با خودتون بگید مهریه که یک دعوای مالیه، چرا باید دادگاه خانواده بهش رسیدگی کنه؟ مگه دادگاه عمومی حقوقی نیست که به دعاوی مالی رسیدگی می کنه؟ درسته که مهریه جنبه مالی داره، اما به خاطر ماهیت خاصش و اینکه جزء امور خانواده محسوب میشه، قانون گذار مشخصاً صلاحیت رسیدگی بهش رو به دادگاه خانواده داده. پس حواستون باشه که با وجود مالی بودن دعوای مهریه، صلاحیت اصلی رسیدگی بهش با دادگاه خانواده است و این یک مورد استثنائی در قوانین ما به حساب میاد.

وقتی مهریه ملک یا مال غیرمنقول باشه، کجا باید رفت؟

گاهی اوقات مهریه خانم ها، سکه یا پول نیست، بلکه یک ملک، یک آپارتمان، یک دانگ از زمین یا کلا هر چیزیه که غیرمنقول محسوب میشه و نمی تونید جابجاش کنید. خب، توی این حالت، قضیه یک کم فرق می کنه و باید با دقت بیشتری دادگاه صالح رو انتخاب کنید. اینجا دو حالت کلی پیش میاد:

اگر شوهرتان خودش ملک را مهریه داده باشد

فرض کنید توی عقدنامه نوشته شده که یک دانگ از یک آپارتمان مشخص به عنوان مهریه شماست و سند اون آپارتمان هم به نام همسر شماست. توی این حالت، دعوای شما برای الزام همسر به انتقال سند اون ملک غیرمنقوله. اینجا، طبق بند ۶ ماده ۴ و ذیل ماده ۱۲ قانون حمایت خانواده و همینطور با استناد به نظریه مشورتی قوه قضاییه (شماره 7/98/1120)، دادگاه صالح، دادگاه خانواده محل وقوع مال غیرمنقوله. یعنی اگه اون آپارتمان مثلاً در شیراز هست، باید به دادگاه خانواده شیراز مراجعه کنید. در واقع، چون این دعوا مستقیماً علیه زوج و برای انجام یک تعهد خانوادگیه، دادگاه خانواده بهش رسیدگی می کنه.

اگر یک نفر دیگه (مثلاً پدرشوهر) ملک رو مهریه کرده باشه

حالا فرض کنید مهریه شما یک دانگ آپارتمانه، ولی توی عقدنامه قید شده که پدر همسرتون (یا هر شخص ثالث دیگه ای غیر از خود همسر)، متعهد شده این ملک رو به شما بده. اینجا قضیه فرق می کنه! چون دعوای شما دیگه علیه همسرتون نیست، بلکه علیه اون شخص ثالثه (مثلاً پدر همسر)، دادگاه خانواده دیگه صلاحیت رسیدگی رو نداره. چرا؟ چون دادگاه خانواده یک مرجع اختصاصیه و فقط به دعاوی بین زن و شوهر و امور مربوط به خانواده رسیدگی می کنه. وقتی دعوا به طرفیت یک نفر دیگه مطرح میشه، دیگه از این دایره خارج میشه.

در این حالت، با استناد به رأی وحدت رویه شماره ۸۲۹ هیأت عمومی دیوان عالی کشور که در تاریخ ۱۶/۱۲/۱۴۰۲ صادر شده، دادگاه صالح، دادگاه عمومی حقوقی محل وقوع مال غیرمنقوله. پس اگه پدرشوهرتون یک ملک در تهران رو مهریه شما کرده و الان به نام ایشونه، باید به دادگاه عمومی حقوقی تهران مراجعه کنید. این موضوع نشون میده که حتی توی مهریه، کوچک ترین جزئیات هم می تونه مسیر پرونده تون رو کاملا عوض کنه.

یادتان باشد: اگر مهریه شما یک ملک غیرمنقول است و تعهددهنده آن شوهرتان نیست، بلکه شخص ثالثی مانند پدرشوهرتان است، باید به جای دادگاه خانواده، سراغ دادگاه عمومی حقوقی محل وقوع ملک بروید.

چند نکته مهم که باید توی فرآیند مطالبه مهریه حواستان باشد!

تا اینجا در مورد دادگاه صالح صحبت کردیم، اما فرآیند مطالبه مهریه فقط به انتخاب دادگاه ختم نمیشه. یک سری نکات ریز و درشت دیگه هم هست که اگه حواستون بهشون نباشه، ممکنه باز هم دچار دردسر بشید یا روند کارتون کند بشه. بیایید این نکات مهم رو با هم مرور کنیم:

اداره ثبت یا دادگاه؟ کدامیک اول؟

یکی از سوالات پرتکرار اینه که آیا برای مطالبه مهریه حتماً باید اول به اداره ثبت مراجعه کرد؟ جواب کوتاه اینه: خیر! شما می تونید مستقیم به دادگاه خانواده مراجعه کنید و مطالبه مهریه کنید. نیازی نیست که حتماً اول سراغ اداره ثبت برید.

اما یک نکته خیلی مهم وجود داره: شما نمی تونید همزمان هم توی اداره ثبت پرونده مطالبه مهریه داشته باشید و هم توی دادگاه! اگه این کار رو بکنید، دادگاه پرونده شما رو با قرار عدم استماع دعوا رد می کنه. پس باید یکی رو انتخاب کنید. اگه اول به اداره ثبت مراجعه کردید و دیدید به نتیجه ای نرسیدید، می تونید طبق بند ب ماده ۱۱۳ قانون برنامه ششم توسعه، تحت شرایطی از اجرای ثبت انصراف بدید و بعد به دادگاه مراجعه کنید. این شرایط معمولاً اینه که دو ماه از تاریخ اجرا گذاشتن مهریه گذشته باشه و هیچ اقدامی روی مال توقیف شده صورت نگرفته باشه، یا شش ماه از تقاضای اجرا گذشته باشه و هنوز مفاد سند اجرا نشده باشه.

مدارک لازم برای شروع کار

برای اینکه بتونید پرونده مطالبه مهریه رو توی دادگاه شروع کنید، به یک سری مدارک اصلی نیاز دارید. این مدارک رو از قبل آماده کنید تا توی مسیر، دچار مشکل نشید:

• اصل و کپی سند ازدواج (عقدنامه)؛ این مهم ترین مدرکه.
• اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی خودتون (خواهان).
• اگه مهریه تون مال غیرمنقوله (مثل ملک یا آپارتمان)، مدارک مربوط به اون مال (مثل سند مالکیت یا هر مدرکی که اثبات می کنه اون ملک مهریه شماست).

هزینه ها و اگر دستتان تنگ بود (اعسار)

همونطور که قبلا گفتیم، دعوای مطالبه مهریه یک دعوای مالی به حساب میاد. پس طبیعتاً برای شروع پرونده، باید هزینه دادرسی پرداخت کنید. این هزینه بر اساس مبلغ مهریه شما محاسبه میشه و ممکنه زیاد باشه. اما نگران نباشید! اگه توان مالی برای پرداخت این هزینه ها رو ندارید، می تونید همزمان با دادخواست مطالبه مهریه، درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی رو هم مطرح کنید. یعنی از دادگاه بخواید که شما رو به صورت موقت از پرداخت این هزینه ها معاف کنه یا اجازه بده قسطی پرداخت کنید. رئیس کل دادگستری استان تهران هم طی بخشنامه ای (شماره ۱۴۱۷/۱۰ مورخه ۰۱-۰۲-۱۴۰۳) این موضوع رو تایید کرده و گفته که دادگاه خانواده می تونه بدون اینکه وقت رسیدگی تعیین کنه، خیلی سریع در این مورد تصمیم بگیره.

مهریه عندالمطالبه، عندالاستطاعه یا حال؟ فرقش چیه؟

زمان پرداخت مهریه هم خودش انواع مختلفی داره که موقع عقد تعیین میشه و توی پرونده مطالبه، مهمه:

• عندالمطالبه: یعنی هر وقت شما بخواید، همسرتون باید مهریه رو پرداخت کنه. این رایج ترین نوع مهریه است.
• عندالاستطاعه: توی این حالت، همسرتون زمانی باید مهریه رو پرداخت کنه که شما بتونید توی دادگاه ثابت کنید که ایشون توانایی مالی برای پرداخت مهریه رو داره.
• حال: یعنی به محض اینکه عقد ازدواج صورت گرفت، همسرتون باید مهریه رو پرداخت کنه.
• مؤجل: یعنی برای پرداخت مهریه یک تاریخ مشخص تعیین شده (مثلاً ۱/۱/۱۴۰۵) و همسر باید در اون تاریخ مهریه رو پرداخت کنه.

دونستن نوع مهریه بهتون کمک می کنه که انتظارات واقع بینانه تری از روند پرونده داشته باشید و بدونید چقدر پیگیری لازم داره.

محدودیت ۱۱۰ سکه و حبس

یک تصور غلطی که گاهی وجود داره اینه که اگه مهریه رو نده، حتماً زندانی میشه. این قضیه یک پیچیدگی داره. امکان حبس مرد برای مهریه فقط تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی یا معادل اون وجود داره. یعنی اگه مهریه شما ۱۰۰۰ سکه باشه، فقط برای ۱۱۰ سکه اول می تونید از دادگاه بخواید که همسرتون رو تا زمان پرداخت حبس کنه. اونم تازه به شرطی که شما تمکن مالی همسرتون رو ثابت کنید. اگه همسرتون اعسار از پرداخت مهریه رو ثابت کنه و بگه نمی تونه بپردازه، حتی بابت همین ۱۱۰ سکه هم ممکن نیست حکم به حبس داده بشه و دادگاه حکم تقسیط صادر می کنه.

حق حبس چیست؟

یکی از حقوق خیلی مهم شما به عنوان زوجه، حق حبس هست. این حق یعنی چی؟ یعنی اگه مهریه شما عندالمطالبه باشه و هنوز همسرتون اون رو به صورت کامل پرداخت نکرده باشه، شما می تونید تا زمان دریافت مهریه تون، از انجام وظایف زناشویی (هم وظایف عام و هم خاص) خودداری کنید. این یک اهرم قانونی مهم برای شماست که حتی با صدور حکم اعسار از پرداخت مهریه برای همسرتون هم از بین نمیره.

یک حق مهم برای خانم ها: اگر مهریه شما عندالمطالبه است و هنوز پرداخت نشده، می توانید تا زمانی که تمام مهریه تان را نگرفته اید، از انجام وظایف زناشویی خودداری کنید. این حق به حق حبس معروف است.

چرا مشاوره با وکیل خانواده مثل آب روی آتشه؟

همونطور که دیدید، پرونده های مهریه با اینکه در ظاهر ساده میان، اما پر از پیچیدگی ها و نکات حقوقی هستند. انتخاب دادگاه صالح، آماده کردن مدارک، آشنایی با انواع مهریه، موضوع اعسار، حق حبس، و مسائلی مثل رای وحدت رویه دیوان عالی کشور، همگی نیاز به دانش حقوقی دقیق دارن. اگه خودتون بخواید توی این مسیر تنها برید، ممکنه با یک اشتباه کوچک، هم وقت و انرژی زیادی رو هدر بدید و هم به نتیجه دلخواه نرسید.

مشاوره با یک وکیل متخصص و باتجربه خانواده، مثل داشتن یک راهنمای خبره توی یک مسیر ناآشناست. وکیل می تونه بهتون کمک کنه که بهترین راه رو انتخاب کنید، مدارک رو درست جمع آوری کنید، از تمام حقوق قانونیتون آگاه باشید و پرونده رو به بهترین شکل ممکن پیش ببرید. پس اگه می خواید با خیال راحت و بدون استرس این مسیر رو طی کنید، حتماً از یک وکیل خانواده متخصص کمک بگیرید.

جمع بندی نهایی و کلام آخر

خب دوستان عزیز، رسیدیم به انتهای بحث شیرین (و البته گاهی پر دردسر) مطالبه مهریه. دیدیم که انتخاب دادگاه صالح برای مطالبه مهریه چقدر مهمه و چطور می تونه روی سرنوشت پرونده تون تاثیر بذاره. به یاد داشته باشید که برای مهریه های منقول (سکه، پول و هرچیزی که قابل جابجاییه)، می تونید به انتخاب خودتون سراغ دادگاه خانواده محل سکونت خودتون یا همسرتون برید. اما اگه مهریه شما یک مال غیرمنقول (مثل ملک یا آپارتمان) باشه، قضیه فرق می کنه: اگه همسرتون تعهددهنده باشه، دادگاه خانواده محل وقوع ملک صالحه ؛ ولی اگه یک نفر دیگه (مثلاً پدرشوهر) متعهد شده باشه، دادگاه عمومی حقوقی محل وقوع ملک باید به پرونده رسیدگی کنه.

همینطور نکات مهمی مثل امکان مراجعه مستقیم به دادگاه بدون نیاز به ثبت، لزوم عدم مراجعه همزمان به دو مرجع، مدارک مورد نیاز، هزینه های دادرسی و امکان اعسار، محدودیت ۱۱۰ سکه برای حبس، و حق حبس زوجه رو با هم بررسی کردیم. این اطلاعات بهتون کمک می کنه که با آگاهی کامل تری وارد این مسیر بشید.

در نهایت، همیشه یادتون باشه که مسائل حقوقی پیچیدگی های خاص خودشون رو دارن و یک اشتباه کوچیک می تونه زمان و هزینه زیادی رو به شما تحمیل کنه. پس برای اینکه با خیال راحت، پرونده مطالبه مهریه خودتون رو پیش ببرید و از تمام حقوق قانونیتون مطلع باشید، حتماً از یک وکیل متخصص و باتجربه در زمینه حقوق خانواده کمک بگیرید. برای دریافت مشاوره حقوقی تخصصی و راهنمایی در طرح دعوای مطالبه مهریه، همین الان با کارشناسان و وکلای متخصص ما تماس بگیرید تا بهترین مسیر رو بهتون نشون بدن.