دلیل نام گذاری آرامستان به نام هفتاد ملا چیست؟

آرامستان هفتاد ملا، این میراث کهن و پر رمز و راز سیستان و بلوچستان، به خاطر دفن هفتاد شیخ از نوادگان شیخ بلانوش نامگذاری شده است. این روایت بر اساس تاریخ شفاهی و گفته های اجداد طایفه مرادزهی، که ساکنان بومی منطقه هستند، نسل به نسل نقل شده و معتبرترین توضیح برای نامگذاری این مکان اسرارآمیز به شمار می رود.

حالا تصور کن توی دل کویر سیستان و بلوچستان، یه جایی نزدیک شهر میرجاوه، یه آرامستان خاص و عجیب وجود داره. آرامستانی که اسمش هفتاد ملاست و قصه و رازهای زیادی رو تو دل خودش پنهون کرده. وقتی واردش میشی، انگار یه سفر در زمان رو شروع کردی و خودتو توی یه دنیای باستانی می بینی. قبرهای سنگی و سفید رنگش که توی دل صخره ها جا خوش کردن، حسابی کنجکاوی آدمو تحریک می کنه. اما واقعاً چرا اسمش هفتاد ملاست؟ این سؤالیه که خیلی ها می پرسن و امروز قراره با هم پرده از این راز برداریم و ببینیم قوی ترین روایت در مورد این نامگذاری چیه.

آرامستان هفتاد ملا: نگینی بر تاریخ بلوچستان

قبل از اینکه بریم سراغ رمزگشایی اسم، بیا یه کم با خود این مکان عجیب آشنا بشیم. آرامستان هفتاد ملا در استان سیستان و بلوچستان، شهرستان میرجاوه، روستای روپس و دقیقاً توی دامنه های شمالی کوه تفتان جا گرفته. یه مکان دور از دسترس و بکر که همین باعث شده ابهت و جذابیتش چند برابر بشه.

چیزی که این آرامستان رو واقعاً خاص می کنه، معماری قبرهای اونه. قبرهایی که شبیه مقبره های کوچیک سنگی و به رنگ سفیدن و یه جورایی یادآور آرامگاه کوروش بزرگن. فکرشو بکن، قبرهایی که توی دل صخره ها و سنگ ماسه ها حکاکی شدن و انگار از اول اونجا بودن. این گورستان توی یه غار طبیعی قرار گرفته و همین موضوع باعث شده که با وجود گذشت صدها سال، از گزند باد و بارون و طوفان و نور خورشید در امان بمونه و تا امروز سرپا بمونه. همین اهمیت تاریخی و معماری منحصربه فردش باعث شد که سال ۱۳۸۰ به فهرست آثار ملی ایران اضافه بشه.

رمزگشایی از نام: روایت های گوناگون درباره هفتاد ملا

خب، رسیدیم به مهم ترین بخش داستانمون: چرا هفتاد ملا؟ این سوالی که ذهن هر بازدیدی رو درگیر می کنه و جواب های مختلفی براش وجود داره. بعضی از این جواب ها بیشتر شبیه افسانه ان، اما بینشون یه روایت هست که اعتبارش خیلی بیشتره.

قوی ترین روایت: آرامگاه هفتاد شیخ از نوادگان شیخ بلانوش (روایت طایفه مرادزهی)

بذارید از همون قوی ترین و مستندترین روایت شروع کنیم که با شجره نامه ها و تاریخ شفاهی مردم بومی گره خورده. طبق گفته ی اجداد طایفه مرادزهی، که یکی از طوایف اصیل و قدیمی منطقه هستن، این گورستان آرامگاه هفتاد شیخ بزرگواره. این هفتاد شیخ، از نوادگان «شیخ بلانوش» هستن که مقبره اصلی خودش در شهر چاغی (در پاکستان امروزی) قرار داره. این روایت نسل به نسل توی این طایفه منتقل شده و بین خودشون کاملاً پذیرفته شده اس.

حالا شاید بپرسی این شیخ بلانوش کی بوده؟ شیخ بلانوش از عرفا و بزرگان مذهبی بوده که در منطقه بلوچستان زندگی می کرده و نوادگانش هم جایگاه ویژه ای بین مردم داشتن. می گن توی همین آرامستان هفتاد ملا، قبرهایی مثل «شیخ کریمداد»، که پدربزرگ طایفه مرادزهی بوده، و «شیخ میر عالی»، که فرزند شیخ بلانوشه، وجود دارن. این جزئیات دقیق، روایت طایفه مرادزهی رو از بقیه روایت ها متمایز می کنه و بهش اعتبار بیشتری می ده. این دیگه فقط یه افسانه نیست، بلکه یه تاریخ شفاهی مستنده که مردم محلی بهش باور دارن و از اجدادشون بهشون رسیده.

طبق روایت اجداد طایفه مرادزهی، آرامستان هفتاد ملا مدفن هفتاد شیخ از نوادگان شیخ بلانوش است، از جمله شیخ کریمداد و شیخ میر عالی که از بزرگان این منطقه به شمار می رفتند و این روایت قوی ترین پاسخ به راز نامگذاری این مکان است.

افسانه هفتاد بزرگ، ریش سفید یا عالم محلی

این روایت یکی از معروف ترین و رایج ترین افسانه هاییه که مردم در مورد این آرامستان میگن. طبق این افسانه، این مکان آرامگاه هفتاد تن از بزرگان، ریش سفیدان، یا علمای یه طایفه یا منطقه بوده که به دلایلی نامعلوم توی این مکان دفن شدن. این روایت خیلی کلی تره و جزئیات دقیق روایت طایفه مرادزهی رو نداره، ولی بین مردم دهان به دهان گشته و خیلی ها اونو شنیدن. شاید بشه گفت این روایت، تعمیمی از همون روایت اوله که با گذشت زمان، جزئیاتش فراموش شده و به یه داستان عمومی تر تبدیل شده.

روایت موبدان زرتشتی و پناه گرفتن آن ها پس از اسلام

یه نظریه دیگه هم هست که میگه بعد از ورود دین اسلام به ایران، موبدان زرتشتی که نمی خواستن دینشون رو تغییر بدن، به این منطقه پناه آوردن و وقتی فوت شدن، توی همین غار دفن شدن. طرفداران این نظریه معتقدن که معماری خاص این قبرها که شباهت هایی به سبک های پیش از اسلام (مثل همون مقبره کوروش) داره، می تونه این روایت رو تأیید کنه. این نظریه جالبه، اما خب سند و مدرک محکمی برای اثباتش وجود نداره و بیشتر در حد یه حدسه.

روایت دفن مردگان در ارتفاعات برای در امان ماندن از سیلاب

این یکی روایت، بیشتر درباره دلیل انتخاب محل گورستانه تا دلیل اسم هفتاد ملا. میگن این منطقه که آرامستان هفتاد ملا توش قرار گرفته، در مسیر رودخانه روپس بوده و مردم برای اینکه قبور عزیزانشون از سیلاب در امان بمونه و تخریب نشه، مردگانشون رو توی ارتفاعات و دل کوه دفن می کردن. موقعیت جغرافیایی گورستان هم تا حدودی این روایت رو تأیید می کنه؛ چون گورستان توی دامنه کوهه و نزدیک رودخونه. هرچند این روایت مستقیماً به عدد هفتاد یا کلمه ملا ربطی نداره، اما چون توی خیلی از منابع و بحث ها بهش اشاره میشه، لازم بود ما هم اینجا مطرحش کنیم تا باهاش آشنا بشی.

چرا راز نامگذاری همچنان پرابهام است؟

با اینکه روایت های مختلفی در مورد نامگذاری آرامستان هفتاد ملا وجود داره، اما باید اعتراف کنیم که هنوز هم یه سند تاریخی مکتوب و بدون ابهام که به طور قطعی دلیل نامگذاری رو تأیید کنه، در دست نیست. این یعنی یه جورایی، راز این نامگذاری هنوز کاملاً سر به مهر مونده.

فقدان اسناد مکتوب تاریخی و تکیه بیشتر بر تاریخ شفاهی و روایت های سینه به سینه، باعث شده که این ابهام همچنان پابرجا بمونه. اما شاید همین رمز و راز باشه که به جذابیت و ابهت این مکان اضافه کرده. وقتی از آرامستان بازدید می کنی، این حس کنجکاوی و تلاش برای درک گذشته، خودش یه تجربه بی نظیره. انگار تاریخ رو با تمام ابهاماتش، داری از نزدیک لمس می کنی.

ویژگی های منحصربه فرد آرامستان هفتاد ملا (فراتر از نامگذاری)

آرامستان هفتاد ملا فقط به خاطر اسمش عجیب نیست، بلکه ویژگی های خاص دیگه ای هم داره که اون رو واقعاً منحصربه فرد می کنه:

• گورهای چند طبقه: یکی از عجیب ترین چیزها توی این آرامستان، وجود گورهای چند طبقه است! یعنی انگار بعضی از قبرها چندین نفر رو توی خودشون جا دادن، اونم روی هم. این نشون میده که معماری و حفر این قبرها چقدر پیچیده بوده و احتمالا اینا گورهای خانوادگی بودن. بعضی ها حتی میگن با فناوری های امروزی هم حفاری این گورها خیلی سخته.
• کشف سفالینه های قدیمی: توی بعضی از این قبرها، سفالینه های قدیمی کشف شده که قدمت بعضی هاشون به بیش از ۸۰۰ سال پیش برمی گرده. این سفالینه ها می تونن سرنخ های خوبی برای باستان شناسا باشن تا اطلاعات بیشتری از زندگی و فرهنگ مردمان اون دوره به دست بیارن.
• همجواری با طبیعت سحرانگیز: این آرامستان فقط یه جای تاریخی نیست؛ توی یه منطقه با طبیعت فوق العاده زیبا قرار گرفته. رودخانه روپس در نزدیکی اونه و باغ های میوه سرسبز، به خصوص باغ های گردو، حاشیه این رودخونه رو تشکیل میدن. پوشش گیاهی منطقه هم شامل بوته های خودرو و درختچه های جنگلی میشه که یه منظره طبیعی و چشم نواز رو ایجاد کرده. تصور کن، یه جای تاریخی پر از راز که توی دل یه طبیعت بکر و زیبا قرار گرفته.

نکات مهم برای بازدید از آرامستان تاریخی هفتاد ملا

اگه دلت خواست به این مکان پر رمز و راز سفر کنی و از نزدیک ببینیش، چند تا نکته رو باید بدونی تا سفرت لذت بخش تر و بی دردسرتر باشه:

بهترین زمان بازدید

همونطور که میدونی، سیستان و بلوچستان یه منطقه گرم و خشکه. پس بهترین زمان برای بازدید از آرامستان هفتاد ملا، فصل های پاییز و زمستونه. توی این فصل ها هوا معتدل تره و می تونی راحت تر از گشت وگذار لذت ببری. توی تابستون، گرما می تونه حسابی اذیت کننده باشه.

مسیر دسترسی

برای رسیدن به این آرامستان، اول باید بری شهر میرجاوه که حدوداً ۷۵ تا ۸۰ کیلومتری زاهدانه. از میرجاوه حدود ۴۵ کیلومتر که بری، یه جاده فرعی سمت راست هست که باید واردش بشی. این مسیر حدود ۲۰ کیلومتر ادامه داره و آخرش آسفالت نیست، یعنی یه تیکه خاکی داره. از روستاهای تمین و جش رد میشی تا برسی به روستای روپس. گورستان دقیقاً ۱۵۰ متر جنوب روستای روپسه. پس حواست باشه، یه کم مسیرش چالشیه اما ارزش دیدن رو داره.

تجهیزات ضروری

چون این آرامستان توی ارتفاعات کوهستان قرار گرفته و نیاز به پیاده روی کوچیکی داره، حتماً کفش مناسب پیاده روی و لباس راحت بپوش. آب آشامیدنی کافی، کلاه و عینک آفتابی هم از واجباته. گرمای هوا و تابش آفتاب رو دست کم نگیر.

احترام به فرهنگ و حفظ آثار

وقتی به مناطق روستایی سفر می کنی، خیلی مهمه که به فرهنگ و باورهای مردم محلی احترام بذاری. مردم این مناطق معمولاً خونگرم و مهمان نوازن. همچنین، یادت باشه که آرامستان هفتاد ملا یه اثر ملیه. پس از هرگونه آسیب رسوندن به قبرها و محوطه اکیداً خودداری کن. ما امانت دار این میراث گذشتگان برای نسل های آینده هستیم.

مناسب برای چه کسانی و نامناسب برای چه کسانی

بازدید از این آرامستان برای خانواده ها، گروه های دوستانه، سفرهای انفرادی و طبیعت گردان که دنبال ماجراجویی و کشف مکان های جدید هستن، خیلی مناسبه. اما اگه بچه کوچیک داری، یا خدای نکرده معلولیت جسمی داری، یا از افراد مسن و ناتوان هستی، بازدید از این مکان ممکنه برات سخت و دشوار باشه؛ چون نیاز به یه کم پیاده روی و بالا رفتن از دامنه کوه داره.

هزینه بازدید

خبر خوب اینه که برای بازدید از آرامستان هفتاد ملا نیازی نیست هیچ هزینه ای پرداخت کنی. این مکان رایگانه و فقط کافیه خودت رو به اونجا برسونی تا بتونی این شاهکار تاریخی و معماری رو از نزدیک ببینی و با رازهاش آشنا بشی.

نتیجه گیری

آرامستان هفتاد ملا، با اون قبرهای سفید و معماری خاصش که توی دل صخره ها جا گرفته، واقعاً یه جای دیدنی و پر رمز و رازه. با اینکه روایت های مختلفی در مورد اسمش وجود داره، اما قوی ترین و معتبرترین توضیح، همون روایت طایفه مرادزهیه که میگه اینجا آرامگاه هفتاد شیخ از نوادگان شیخ بلانوشه.

چه باور کنی چه نه، این آرامستان یه میراث فرهنگی و تاریخی بی نظیره که نه تنها معماری منحصربه فردی داره، بلکه افسانه ها و رازهاش هم به جذابیتش اضافه کرده. بازدید از این مکان، یه فرصت عالیه برای اینکه خودتو توی عمق تاریخ ببینی و حس و حال گذشته رو تجربه کنی. پس اگه اهل ماجراجویی و کشف مکان های مرموزی، حتماً یه سر به آرامستان هفتاد ملا بزن و اجازه بده رازهای سر به مهرش، تو رو هم درگیر خودش کنه.

اینجا، تاریخ نفس می کشد و هر سنگ، داستانی ناگفته در دل دارد.