انتظار درخشش یک نواختر در آسمان!

 خبرگزاری رودخان بهاره یوزباشی زاده: حدود 80 سال پیش مردمان آن دوره شانس دیدن یک پدیده زیبا به نام «نواختر» را داشتند که مثل یک ستاره ناگهانی در آسمان شب  می درخشد و به آرامی درخشش کم می شود. حالا این فرصت برای ما هم پیش آمده تا به زودی چنین پدیده ای را ببینیم. ولی قبل از اینکه برای تماشای این رویداد آماده شویم بهتر است کمی بیشتر درباره اش بدانیم.

نواختر یا ابرنواختر؟

خیلی ها نواخترها را با ابرنواخترها اشتباه می گیرند اما این دو پدیده کاملاً با هم فرق دارند. هر دو از کلمه لاتین “Nova” به معنای “جدید” اخذ شده اند ولی نواختر یعنی روشن شدن ناگهانی یک ستاره که باعث می شود نورش ۱۰۰ تا ۱۰ هزار برابر بیشتر شود.

این اتفاق در سامانه های ستاره های دوتایی می افتد؛ یعنی جایی که یک کوتوله سفید از ستاره همدمش (که معمولاً یک غول سرخ است) ماده جذب می کند. وقتی این مواد به اندازه کافی جمع شدند یک انفجار هسته ای قوی رخ می دهد ولی ستاره نابود نمی شود و بعد از مدتی دوباره به حالت قبل برمی گردد. بعضی از نواخترها دوره ای هستند و هرچند وقت یک بار تکرار می شوند.

در مقابل یک ابرنواختر زمانی رخ می دهد که یک ستاره به پایان عمر خود رسیده و در یک انفجار درخشان از نور منفجر می شود.ابرنواخترها می توانند برای مدت کوتاهی از کل کهکشان ها درخشنده تر شوند و انرژی بیشتری از کل انرژی ای که خورشید ما در طول عمرش تولید خواهد کرد تابش کنند.

این یک ستاره جدید نیست!

به زودی یک رویداد نادر نجومی رخ می دهد: ستاره T Coronae Borealis که در صورت فلکی تاج شمالی (Corona Borealis) قرار دارد آماده انفجار است. این ستاره یک نواختر دوره ای است که هر ۸۰ سال یک بار روشن می شود. آخرین انفجارش در سال ۱۹۴۶ بود و پیش بینی می شود که در سپتامبر ۲۰۲۴ دوباره با چشم غیرمسلح دیده شود  T Coronae Borealis  از دو ستاره تشکیل شده: یک کوتوله سفید و یک غول سرخ. 

یلی ها نواخترها را با ابرنواخترها اشتباه می گیرند اما این دو پدیده کاملاً با هم فرق دارند. هر دو از کلمه لاتین “Nova” به معنای “جدید” اخذ شده اند ولی نواختر یعنی روشن شدن ناگهانی یک ستاره که باعث می شود نورش ۱۰۰ تا ۱۰ هزار برابر بیشتر شود.

کوتوله سفید از غول سرخ مواد جذب می کند و با تجمع این مواد کوتوله سفید داغ و درخشان می شود و نهایتاً یک انفجار رخ می دهد که ما آن را به شکل یک ستاره در آسمان می بینیم. این ستاره به روشنی ستاره قطبی (Polaris) خواهد بود و چند روز با چشم غیرمسلح و حدود یک هفته با دوربین دوچشمی قابل دیدن خواهد بود.

چه زمانی و کجا؟

پیش بینی می شود درخشش نواختر احتمالا از سپتامبر تا اکتبر رخ دهد اما زمان دقیقش معلوم نیست.  T Coronae Borealis در صورت فلکی تاج شمالی قرار دارد؛ یک صورت فلکی نیم دایره که در نزدیکی صورت های فلکی گاوران (Bootes) و هرکول (Hercules) قرار گرفته است. روشن ترین ستاره این صورت فلکی الفکا (Alphecca) می تواند راهنمای خوبی برای پیدا کردن نواختر باشد چون نواختر دقیقاً زیر این ستاره ظاهر خواهد شد. برای اینکه راحت تر این پدیده را رصد کنید می توانید از برنامه های نجومی مثل Star Walk 2 یاSky Tonight استفاده کنید. این برنامه ها موقعیت دقیق T Coronae Borealis را به شما نشان می دهند و حتی می توانید اعلان های زمان دقیق انفجار را فعال کنید.

داستان اولین رصدگران ستاره T تاج

نواختر T Coronae Borealis تاکنون دو بار به طور علمی ثبت شده است: اولین بار در ۱۲ مه ۱۸۶۶ توسط جان بیرمنگام( John Birmingham) ستاره شناس ایرلندی و بار دوم در سال ۱۹۴۶ توسط لِزلی پلتیر(Leslie Peltier) ستاره شناس معروف و نویسنده کتاب “شب های ستارگان” (Starlight Nights).

مطالعات اخیر در سال ۲۰۲۳ که توسط بردلی شیفر(Bradley Schaefer) از دانشگاه ایالتی لوئیزیانا انجام شد نشان می دهد که این ستاره در سال های ۱۲۱۷ و ۱۷۸۷ نیز دیده شده است. در وقایع نامه اورسپرگر (Ursperger Chronicle) از سال ۱۲۲۵ اشاره شده که آبوت بورچارد(Abbott Burchard) از صومعه اورسبرگ در سال ۱۲۱۷ «نشانه ای شگفت انگیز» را در صورت فلکی تاج شمالی دیده بود که برای چندین روز درخشان بود. مشاهده دیگری نیز در سال ۱۷۸۹ توسط کشیش فرانسیس وولاستون(Reverend Francis Wollaston) ثبت شده است.

حالا بعد از نزدیک به ۸۰سال ما هم شانس داریم تا این پدیده زیبا را ببینیم. پس یادتان نرود چشمانتان را به آسمان بدوزید تا ستاره جدید آسمان را از دست ندهید!