قانون مالیات بر مهریه چیست

این روزها خیلی ها درباره «مالیات مهریه» صحبت می کنند، اما واقعیت اینه که طبق ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم، مهریه در حال حاضر به طور کامل از هر نوع مالیاتی معافه. پس جای نگرانی نیست، چون تا این لحظه هیچ قانونی برای مالیات گرفتن از مهریه تصویب نشده.

مهریه تو فرهنگ ما جایگاه ویژه ای داره و برای خیلی ها، جزو مهم ترین حقوقیه که موقع ازدواج مطرح میشه. اما از اونجایی که بحث مالیات همیشه داغه و هر از گاهی شایعاتی در مورد مالیات مهریه به گوش میرسه، حسابی ذهن مردم رو درگیر می کنه. راستش رو بخواهید، این موضوع می تونه حسابی گیج کننده باشه؛ از یه طرف حرف از مالیات و طرح های جدید می زنن، از طرف دیگه قانون فعلی چیز دیگه ای میگه.

ما اینجا هستیم تا همه این ابهامات رو برطرف کنیم و بهتون بگیم دقیقاً داستان چیه. تو این مقاله، قراره با هم بررسی کنیم که مهریه اصلاً چی هست، الان وضعیت مالیاتیش چطوره، اون طرح های پیشنهادی که ازشون حرف می زنن چی میگن، و چه تفاوت هایی بین مالیات مهریه با چیزای دیگه مثل مالیات سکه یا حق ثبت مهریه وجود داره. پس بزن بریم تا یه بار برای همیشه تکلیف این موضوع رو روشن کنیم.

مهریه، اصلا چی هست؟

ببینید، مهریه تو عقد ازدواج، چه دائم باشه چه موقت، یه جور حق مالیه که مرد به زن میده یا قول میده که بده. این حق رو قانون و شرع برای زن در نظر گرفتن و به محض اینکه عقد خونده میشه، زن مالک اون میشه. یعنی چی؟ یعنی هر وقت دلش خواست، میتونه مهریه اش رو از شوهرش بخواد و هر تصرفی هم که دوست داشت، توش انجام بده.

مهریه می تونه چیزای مختلفی باشه؛ مثلاً پول نقد، سکه طلا، یه تیکه ملک، ماشین، حتی یه آموزش خاص یا هر چیز باارزش دیگه ای. مهم اینه که اون چیزی که به عنوان مهریه تعیین میشه، باید ارزش مالی داشته باشه و بشه مالک اون شد. مثلاً نمیشه گفت مهریه من «یه ستاره از آسمون» باشه! باید یه چیز واقعی و قابل تحویل باشه.

مهریه «عندالمطالبه» و «عندالاستطاعه» یعنی چی؟

مهریه معمولاً به دو شکل اصلی تعیین میشه که هر کدوم هم داستان خودشون رو دارن:

• عندالمطالبه: این یعنی زن هر وقت اراده کنه، می تونه مهریه اش رو از مرد بخواد و مرد هم موظفه فوراً اون رو پرداخت کنه. اینجا دیگه نیازی نیست زن ثابت کنه که مرد پولداره یا نه.
• عندالاستطاعه: تو این حالت، پرداخت مهریه بستگی به توانایی مالی مرد داره. یعنی زن اول باید تو دادگاه ثابت کنه که مرد واقعاً توانایی پرداخت مهریه رو داره. خب معلومه که این مدل یکم دردسرش بیشتره.

پس، نوع مهریه تو سند ازدواج خیلی مهمه و روی نحوه مطالبه و گرفتن اون تأثیر مستقیم میذاره. برای همین، بهتره قبل از امضای سند، حسابی حواستون به این جزئیات باشه.

چرا ثبت رسمی مهریه اینقدر مهمه؟

مهریه تو سند رسمی ازدواج، مثل یه بند مستقل نوشته میشه و امضای زن و شوهر زیرش، مهر تأییدی میشه که این یه تعهد رسمی و قانونیه. اگه خدای نکرده مشکلی پیش بیاد و مرد مهریه رو نده، زن می تونه خیلی راحت با همون سند رسمی، از طریق دادگاه یا اداره ثبت، مهریه اش رو مطالبه کنه. حتی اگه لازم بشه، میتونه اموال مرد رو توقیف کنه تا به حقش برسه. پس حتماً حواستون باشه که مهریه به صورت رسمی و قانونی ثبت بشه تا بعداً به مشکل نخورید.

پس بالاخره به مهریه مالیات تعلق می گیره یا نه؟ (وضعیت فعلی)

بذارید همین اول کار خیال همه رو راحت کنم: طبق قانون فعلی کشور، به مهریه مالیات تعلق نمی گیره!

ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم، خیلی واضح و روشن میگه که «مهریه و جهیزیه از پرداخت مالیات معاف می باشد». این قانون تا همین لحظه که داریم با هم صحبت می کنیم، پابرجا مونده و هیچ تغییری نکرده. سازمان امور مالیاتی هم بارها و بارها این موضوع رو تأیید کرده و گفته که تا الان هیچ قانون یا اصلاحیه ای برای لغو این معافیت تصویب نشده.

شایعات رو باور نکنید: توضیح در مورد طرح ها و لوایح

می دونم که این روزها تو فضای مجازی و حتی بعضی خبرها، مدام از مالیات مهریه و طرح های جدید صحبت میشه. این شایعات معمولاً وقتی اوج می گیرن که مهریه های سنگین زیاد میشن یا پرونده های مهریه تو دادگاه ها شلوغ میشه. اما باید بدونید که این حرف ها فقط در حد «طرح» و «پیشنهاد» هستن و تا وقتی که تو مجلس تصویب نشن و به تأیید شورای نگهبان نرسن، هیچ وجاهت قانونی ندارن.

پس، هر وقت خبری در مورد مالیات مهریه شنیدید، اول ببینید که آیا واقعاً به قانون تبدیل شده یا هنوز فقط یه طرحه. چون تا وقتی که ماده ۱۴۴ پابرجا باشه، مهریه شما از مالیات معافه، فرقی هم نمی کنه مهریه سکه باشه، ملک باشه یا پول نقد. فقط حواستون باشه که این معافیت برای «اصل مهریه» است، نه برای سودی که ممکنه از فروش اون به دست بیارید. اون دیگه داستانش فرق می کنه که جلوتر توضیح میدم.

طرح پیشنهادی مالیات بر مهریه: یه نگاه به آینده احتمالی

یه نکته خیلی مهم که باید همین اول کار بگم اینه که همه چیزایی که تو این بخش می خوام توضیح بدم، مربوط به «طرح پیشنهادی» مالیات بر مهریه هست و هنوز به صورت رسمی تصویب و اجرایی نشده. پس فکر نکنید که الان باید نگران این حرف ها باشید. اینا فقط یه چشم انداز از اتفاقاتیه که ممکنه تو آینده بیفته.

چرا اصلاً چنین طرحی مطرح شد؟ (دلایلش چیه؟)

شاید بپرسید اصلاً چرا باید چنین طرحی مطرح بشه، وقتی مهریه یه حق شرعیه؟ راستش رو بخواهید، این طرح هم مثل خیلی از طرح های دیگه، به خاطر یه سری مشکلات تو جامعه مطرح شد. مشکلاتی مثل:

• مهریه های سنگین و زندانی شدن مردها: تو سال های اخیر، پرونده های مهریه خیلی زیاد شده و خیلی از مردها به خاطر ناتوانی تو پرداخت مهریه های سنگین، راهی زندان شدن. این موضوع هم برای خانواده ها و هم برای قوه قضائیه کلی دردسر و هزینه درست کرده.
• کاهش آمار ازدواج: بعضی ها معتقدن مهریه های خیلی بالا، جوون ها رو از ازدواج کردن می ترسونه و باعث میشه آمار ازدواج بیاد پایین.
• طولانی شدن روند دادرسی: رسیدگی به پرونده های مهریه تو دادگاه ها خیلی طولانیه و هم برای زن و هم برای مرد، فرسایشی و خسته کننده میشه.

هدف اصلی این طرح اینه که با مالیات بستن روی مهریه های سنگین، یه جوری زوجین رو تشویق کنن که مهریه های معقول تری تعیین کنن تا از این مشکلات کم بشه.

جزئیات طرح پیشنهادی مالیات بر مهریه (با جدول)

تو این طرح پیشنهادی، یه سیستم پلکانی برای مالیات مهریه در نظر گرفته شده که بر اساس تعداد سکه تغییر می کنه. اگه این طرح تصویب بشه، جزئیاتش ممکنه شبیه به جدول زیر باشه:

طرح پیشنهادی مالیات بر مهریه برای کاهش مهریه های سنگین و مشکلات ناشی از آن، سازوکار پلکانی را در نظر گرفته است که بر اساس تعداد سکه، نرخ مالیات متفاوتی خواهد داشت.

تعداد سکه مهریه	نرخ مالیات (درصد از ارزش کل)
تا ۱۴ سکه بهار آزادی	کاملاً معاف از مالیات
از ۱۵ تا ۱۰۰ سکه بهار آزادی	۱.۱ درصد
از ۱۰۱ تا ۲۰۰ سکه بهار آزادی	۲ درصد
بیشتر از ۲۰۰ سکه بهار آزادی	۱۵ درصد

این اعداد و درصدها، صرفاً پیشنهاد هستن و ممکنه تو مسیر تصویب تغییر کنن. اما همین ها نشون میده که هدف، گرفتن مالیات بیشتر از مهریه هاییه که مقدارشون بالاست.

اگه تصویب بشه، چجوری باید مالیات رو حساب کنیم؟ (با مثال)

خب، اگه این طرح یه روزی به قانون تبدیل شد و اجرایی شد، نحوه محاسبه مالیات مهریه هم فرمول مشخصی خواهد داشت. فرمول کلی اینجوریه:

مالیات مهریه = (تعداد سکه * ارزش روز هر سکه) * (نرخ مالیات / ۱۰۰)

حالا بیاید یه مثال بزنیم تا قضیه روشن تر بشه: فرض کنید قرار شده مهریه یه خانمی ۳۰۰ سکه باشه. اگه این طرح تصویب بشه و قیمت هر سکه رو هم ۱۴ میلیون و ۱۰۰ هزار تومن در نظر بگیریم، مالیاتش چقدر میشه؟

1. اول، ارزش کل سکه ها رو حساب می کنیم:

   ۳۰۰ سکه × ۱۴,۱۰۰,۰۰۰ تومان (قیمت هر سکه) = ۴,۲۳۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان

2. حالا نرخ مالیات برای بیش از ۲۰۰ سکه، ۱۵ درصد بود. پس ۱۵ درصد از این مبلغ رو حساب می کنیم:

   ۴,۲۳۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان × (۱۵ / ۱۰۰) = ۶۳۴,۵۰۰,۰۰۰ تومان

یعنی برای مهریه ۳۰۰ سکه، مبلغ ۶۳۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومن باید مالیات پرداخت بشه. خب، همونطور که می بینید، این مبلغ اصلاً کم نیست و خب، همین باعث میشه که زوجین حسابی به فکر فرو برن قبل از اینکه مهریه های سنگین تعیین کنن.

از ابهامات رایج درباره مالیات مهریه سر در بیاریم

تو بحث مهریه و مالیاتش، یه سری سؤالات و ابهامات رایج وجود داره که خیلی ها باهاشون درگیرن. بیایید دونه دونه این ها رو بررسی کنیم تا دیگه هیچ جای سوالی باقی نمونه.

کی باید مالیات مهریه رو بده؟

همونطور که قبلاً گفتیم، در حال حاضر که اصلاً مالیاتی برای مهریه وجود نداره، پس هیچ کس هم مسئول پرداختش نیست. اما اگه اون طرح پیشنهادی که صحبتشو کردیم، تصویب بشه، پیشنهادشون اینه که مالیات مهریه رو هر دو زوج به صورت مشترک و مساوی پرداخت کنن.

دلیلش هم اینه که می خوان فشار مالی روی هر دو طرف باشه تا هم مرد و هم زن، به توافق برای یه مهریه منطقی تر برسن. یعنی اگه مالیات زیادی باشه، هر دو طرف ترغیب میشن که تعداد سکه ها رو کمتر کنن.

زمان پرداخت مالیات مهریه کی هست؟

اگه طرح مالیات مهریه تصویب بشه، زمان پرداختش هم مهمه. تو طرح پیشنهادی اومده که این مالیات، موقع ثبت رسمی عقد تو دفاتر ازدواج و طلاق و قبل از صدور سند ازدواج باید پرداخت بشه. یعنی تا مالیات رو ندن، سند ازدواج رو بهشون نمیدن.

این خیلی مهمه، چون با زمان دریافت مهریه فرق داره. مهریه ممکنه سال ها بعد یا تو زمان جدایی پرداخت بشه، ولی مالیات (اگه تصویب بشه) همون اول کار، موقع عقد باید تسویه بشه.

فرق مالیات بر مهریه و مالیات سکه چیه؟ (خیلی مهم!)

اینجا یکی از پرتکرارترین و مهم ترین ابهامات رو داریم! خیلی ها مالیات مهریه رو با مالیات سکه اشتباه می گیرن، در حالی که این دو تا زمین تا آسمون با هم فرق دارن:

مالیات بر مهریه: همونطور که گفتیم، طبق ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم، اصلاً وجود نداره و مهریه کاملاً معافه. طرح پیشنهادی هم هنوز تصویب نشده.

مالیات سکه: این یه داستان دیگه ست و به «مالیات بر درآمد» ربط داره. اگه کسی تو یه سال تعداد زیادی سکه بخره یا نگهداره و بعداً اونا رو بفروشه، ممکنه مشمول مالیات سکه بشه. این مالیات به خاطر فعالیت اقتصادی و کسب درآمد از خرید و فروش سکه است، نه به خاطر خود مهریه. مثلاً اگه بانک مرکزی تو سال های اخیر به یه نفر بالای ۲۰۰ سکه فروخته باشه، سازمان امور مالیاتی ممکنه برای اون شخص بر اساس سود حاصل از فروش، مالیات عملکرد در نظر بگیره.

نکته کلیدی اینجاست: اگه یه خانم سکه رو به عنوان مهریه بگیره، چون مهریه معافه، خودش مشمول مالیات سکه نمیشه. اما اگه بعد از گرفتن سکه ها، اونا رو تو بازار بفروشه و از این فروش سودی به دست بیاره، اون سود ممکنه مشمول مالیات بر درآمد بشه.

پس، دریافت سکه به عنوان مهریه مالیات نداره، ولی فروختن اون در حجم بالا ممکنه مشمول مالیات بر درآمد بشه. این دو تا رو قاطی نکنید!

مهریه های غیرنقدی (مثل ملک، ماشین، سهام) چطور؟

گاهی اوقات مهریه فقط سکه یا پول نیست، ممکنه یه تیکه زمین، یه آپارتمان، یه ماشین یا حتی تعدادی سهام باشه. خب، تکلیف مالیاتی اینا چی میشه؟

اصل ماجرا همونه: خود مهریه (چه نقدی و چه غیرنقدی) طبق ماده ۱۴۴ معافه. یعنی وقتی سند اون ملک یا ماشین به اسم خانم میشه، مالیاتی بابت «مهریه بودن» اون پرداخت نمیشه.

اما یه «اما» اینجا وجود داره: موقع انتقال سند دارایی های غیرنقدی، یه سری هزینه ها و مالیات های دیگه وجود داره که به خود «فرآیند انتقال سند» مربوط میشه، نه به ماهیت مهریه. مثلاً:

• اگه مهریه ملک باشه، موقع انتقال سند ملک، ممکنه مالیات نقل و انتقال ملک یا عوارض شهرداری مطرح بشه.
• اگه مهریه ماشین باشه، مالیات نقل و انتقال خودرو باید پرداخت بشه.
• اگه مهریه سهام باشه، حق تمبر سهام ممکنه لازم باشه.

این هزینه ها و مالیات ها، جزو «هزینه های انتقال مالکیت» هستن و هرکسی که بخواد یه دارایی رو به اسم خودش بزنه، باید اونا رو بده، چه به عنوان مهریه باشه چه به عنوان خرید و فروش. پس بازم تأکید می کنم که اصل مهریه از مالیات معافه.

اگه زن یا شوهر فوت کنن، وضعیت مالیات مهریه چی میشه؟

مسئله فوت یکی از زوجین، ممکنه ماجرا رو یکم پیچیده کنه، ولی بازم روی معافیت مالیاتی اصل مهریه تأثیری نداره.

• اگه زن فوت کنه: مهریه، جزو دارایی های زن متوفی (ترکه) محسوب میشه. ورثه زن (یعنی پدر و مادر، فرزندان و…) می تونن مهریه رو از شوهر یا ورثه شوهر مطالبه کنن. خود مهریه، باز هم مالیات نداره. ولی اگه اون مهریه بعد از دریافت توسط زن، به شکل دارایی به ورثه برسه، اون دارایی ممکنه مشمول مالیات بر ارث بشه.
• اگه شوهر فوت کنه: زن می تونه مهریه اش رو به عنوان یه طلب «ممتاز» از ماترک شوهرش بخواد. یعنی مهریه زن، تو پرداخت بدهی های شوهر، به بقیه طلب ها مقدمه و باید اول مهریه پرداخت بشه، بعد بقیه بدهی ها و بعدش تقسیم ارث. اینجا هم پرداخت مهریه از ماترک مرد، مشمول مالیات مهریه نمیشه.

پس، چه زن چه شوهر فوت کنن، اصل مهریه همچنان از مالیات معافه. تنها حالتی که ممکنه پای مالیات وسط بیاد، اینه که اون دارایی (که از مهریه به دست اومده) بین ورثه تقسیم بشه که در اون صورت، صحبت از مالیات بر ارث میشه که موضوع جداگانه ایه و ربطی به ماهیت مهریه نداره.

حق ثبت مهریه با مالیات بر مهریه یکی نیست!

یه موضوع دیگه که خیلی ها رو به اشتباه می ندازه، حق ثبت مهریه هست. اینو با مالیات بر مهریه اشتباه نگیرید، چون دو تا چیز کاملاً متفاوت هستن.

حق ثبت مهریه چیه؟ وقتی شما برای ثبت رسمی ازدواج میرید دفترخونه، یه هزینه ای باید پرداخت کنید که بخشی از اون مربوط به ثبت مهریه است. این هزینه رو بهش میگن حق ثبت مهریه.

این مبلغ، مالیات نیست. بلکه یک هزینه اداری و قانونیه که دفاتر رسمی بابت خدماتی که ارائه میدن (یعنی ثبت رسمی مهریه تو سند ازدواجتون) دریافت می کنن. این مبلغ بر اساس بخش نامه های سازمان ثبت اسناد و املاک کشور تعیین میشه و معمولاً بر اساس درصدی از میزان مهریه محاسبه میشه. مثلاً اگه مهریه از یه سقفی (مثل ۱۱۰ سکه) بیشتر باشه، درصد بیشتری رو به عنوان حق ثبت ازتون می گیرن.

هدف از این کار هم اینه که مهریه های خیلی سنگین و غیرمنطقی رو یه جوری مدیریت کنن و یه نظم و ترتیبی بهشون بدن. این حق ثبت به حساب دولت واریز میشه، اما بازم تأکید می کنم که ماهیتش مالیات نیست. پرداخت این هزینه باعث میشه که مهریه شما به صورت رسمی ثبت بشه و اگه خدای نکرده مشکلی پیش اومد، بتونید از طریق قانون پیگیرش باشید.

قانون ۱۴ سکه مهریه: یه سوءتفاهم رایج رو برطرف کنیم

احتمالاً شنیده اید که می گویند قانون مهریه ۱۴ سکه است یا بیشتر از ۱۴ سکه را نمیشه گرفت. این اصطلاح، خیلی بین مردم رایج شده، اما واقعیت اینه که چنین قانونی با این عدد (۱۴ سکه) به صورت رسمی در کشور ما وجود نداره.

خب پس این ۱۴ سکه از کجا اومده؟ قضیه به قانون حمایت خانواده برمی گرده که سال ۱۳۹۱ تصویب شد. طبق این قانون، اگه مرد مهریه رو تا سقف ۱۱۰ سکه پرداخت نکنه، زن می تونه از طریق اجرای احکام دادگستری برای گرفتن مهریه اش اقدام کنه و مرد هم ممکنه بازداشت بشه. اما اگه مهریه بیشتر از ۱۱۰ سکه باشه، زن باید ثابت کنه که مرد توانایی مالی پرداخت اون مقدار اضافه رو داره. اینجا دیگه مرد بازداشت نمیشه و فقط اموالش توقیف میشه.

اون اصطلاح ۱۴ سکه بیشتر به خاطر یه سری رویه های قضایی یا صحبت های عامیانه بین مردم باب شده. مثلاً تو بعضی دادگاه ها، مخصوصاً وقتی مرد ادعای اعسار (ناتوانی مالی) می کنه و می خواد مهریه رو قسط بندی کنه، ممکنه قضات برای قسط اول یا کل مهریه، مقدار ۱۴ سکه رو به عنوان یه مبنای اولیه در نظر بگیرن. این عدد بیشتر یه رویکرد عرفی یا اجرایی شده، نه یک قانون رسمی.

پس، مهم اینه که بدونید قانون ما سقف ۱۱۰ سکه رو برای امکان جلب و بازداشت مرد تعیین کرده، نه ۱۴ سکه. هرچند که در عمل، تصمیم گیری نهایی همیشه به شرایط پرونده، تمکن مالی مرد و نظر قاضی بستگی داره.

حرف آخر: پس نگران مالیات مهریه باشیم یا نه؟

خب، تا اینجا با هم همه زوایای بحث مالیات بر مهریه رو بررسی کردیم و فکر می کنم الان دیگه جواب سوالتون رو بهتر می دونید. بذارید یه جمع بندی کوتاه داشته باشیم:

۱. وضعیت فعلی: مهم ترین نکته اینه که در حال حاضر، طبق ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم، مهریه به طور کامل از هر نوع مالیاتی معافه. فرقی هم نمی کنه مهریه شما سکه باشه، پول باشه، ملک باشه یا هر چیز دیگه.

۲. طرح پیشنهادی: بله، یه طرحی برای مالیات بستن روی مهریه های سنگین (با پلکان های مالیاتی) مطرح شده، اما این فقط یه پیشنهاده و هنوز به قانون تبدیل نشده و اجرایی نیست. پس فعلاً نیازی به نگرانی نیست.

۳. تفاوت ها: حواستون باشه که مالیات بر مهریه با مالیات سکه (که مربوط به معاملات سکه است) و حق ثبت مهریه (که یه هزینه اداریه) کاملاً فرق داره و نباید اینا رو با هم اشتباه بگیرید.

۴. مهریه های غیرنقدی و فوت: چه مهریه شما غیرنقدی باشه و چه خدای نکرده یکی از زوجین فوت کنه، اصل مهریه همچنان معافه و فقط در صورت فروش دارایی یا مطرح شدن مالیات بر ارث (که موضوع جداگانه ایه) ممکنه پای مالیات وسط بیاد.

خلاصه کلام اینکه، فعلاً آرامش خودتون رو حفظ کنید! اما از اونجایی که قوانین مالیاتی و حقوقی همیشه در حال تغییر هستن و ممکنه تو آینده طرح های جدیدی مطرح و تصویب بشن، همیشه خوبه که اطلاعاتتون رو به روز نگه دارید. اگه سوالی داشتید یا نیاز به راهنمایی بیشتری پیدا کردید، بهترین کار اینه که با یه مشاور حقوقی یا مالیاتی متخصص مشورت کنید تا با خیال راحت تصمیم بگیرید. بالاخره زندگی مشترک یه عالمه چالش داره، از همین اولش آگاهانه قدم بردارید.