قرار ترک تعقیب در قانون آیین دادرسی کیفری 1392

قرار ترک تعقیب، قراریه که به شاکی اجازه می ده تا در جرایم قابل گذشت و قبل از اینکه کیفرخواست صادر بشه، درخواست کنه که پیگیری پرونده متوقف بشه. این یعنی متهم دیگه تو دردسر قضایی برای اون اتهام نمی افته، مگر اینکه شاکی تو مهلت یک ساله و فقط برای یک بار دیگه، درخواست پیگیری مجدد رو بده.

پرونده های کیفری، خودشون دنیایی دارن پر از پیچیدگی و اصطلاحات حقوقی که سر آدم رو گیج می کنه. یکی از این اصطلاحات که شاید کمتر به گوشتون خورده باشه، اما تأثیر خیلی مهمی توی سرنوشت یه پرونده داره، «قرار ترک تعقیب» هست. فکرش رو بکنید، یه نفر از شما شکایت کرده، یا برعکس، شما از کسی شکایت کردید و حالا به هر دلیلی دلتون می خواد پرونده دیگه جلو نره. اینجا قرارهای قضایی به کار میان.

قانون گذار ما، تو قانون آیین دادرسی کیفری سال ۱۳۹۲، یه سری راهکارها برای مدیریت و گاهی هم پایان دادن به پرونده ها گذاشته که یکی از جالب ترین هاش همین قرار ترک تعقیبه. این قرار به شاکی اجازه میده تا تو یه سری شرایط خاص، از ادامه ی پیگیری پرونده منصرف بشه. قبلاً شاید این امکان ها کمتر بود یا شرایطش فرق می کرد، اما الان با ماده ۷۹ این قانون، راه باز شده برای یه نوع مصالحه یا گذشت که هم به نفع طرفین دعواست و هم بار دادسراها رو کمتر می کنه. هدف از این مقاله همینه که این قرار رو براتون موشکافی کنیم، از صفر تا صدش رو بگیم تا اگه یه روزی کارتون بهش خورد، بدونید چه خبره و چطوری باید ازش استفاده کنید.

قرار ترک تعقیب چیست؟ (یه تعریف خودمونی و کاربردی)

بیایید این موضوع رو از ته و توش دربیاریم. وقتی میگیم قرار ترک تعقیب، دقیقاً منظور چیه؟ بر اساس ماده ۷۹ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲، این یه قراره که دادستان صادرش می کنه، اون هم وقتی که شاکی پرونده، یعنی کسی که ازش شکایت شده، از ادامه پیگیری و تعقیب متهم دست می کشه. انگار که شاکی میگه: «آقا، من دیگه نمی خوام این پرونده ادامه پیدا کنه و بی خیال پیگیریش میشم.» این قرار باعث میشه تحقیقات و پیگیری های مربوط به اتهام کاملاً متوقف بشه و متهم دیگه لازم نیست نگران ادامه پرونده باشه. هدف اصلی قانون گذار از گذاشتن این ماده چی بوده؟ خب، معلومه! اولاً، اینکه اگه طرفین دعوا تونستن با هم کنار بیان و صلح و سازش کنن، دیگه پرونده کش پیدا نکنه. دوماً، این کار باعث میشه بار سنگین پرونده ها از دوش دستگاه قضایی کم بشه و دادسراها بتونن به پرونده های مهم تر رسیدگی کنن. یه جورایی هم به نفع شاکیه، هم متهم و هم خود سیستم قضایی.

تفاوت قرار ترک تعقیب با سایر قرارهای مشابه؛ این ها با هم فرق دارن!

تو دادسرا کلی قرار مختلف صادر میشه که ممکنه اسمشون شبیه هم باشه و آدم رو به اشتباه بندازه. قرار ترک تعقیب هم یکی از اوناست که باید فرقش رو با بقیه بدونیم تا قاطی نکنیم. بیایید یه نگاهی بندازیم به تفاوت هاش با سه تا قرار دیگه که خیلی اسمشون شنیده میشه:

• قرار منع تعقیب: این قرار وقتی صادر میشه که یا دلایل کافی برای اثبات جرم وجود نداره (یعنی مثلاً شک دارن که این آدم واقعاً مرتکب جرم شده یا نه) یا اصلاً جرمی اتفاق نیفتاده. مثلاً طرف ادعا می کنه سرش کلاه گذاشتن، اما دادیار می بینه اصلاً جرمی به اسم کلاهبرداری رخ نداده. اینجا دادستان میگه منع تعقیب. یادتون باشه، تو منع تعقیب، شاکی اصلاً تقاضای توقف نمی کنه، بلکه مقام قضایی خودش به این نتیجه می رسه.
• قرار موقوفی تعقیب: این قرار هم خیلی شبیه به منع تعقیبه ولی دلیلش فرق داره. موقوفی تعقیب وقتی صادر میشه که یه اتفاقی افتاده که دیگه امکان ادامه پیگیری پرونده رو از بین برده. مثلاً متهم فوت کرده (خب وقتی نیست چطور محاکمه اش کنن؟)، یا مرور زمان جرم گذشته (یعنی از تاریخ جرم خیلی وقت گذشته و قانون اجازه پیگیری نمیده)، یا شاکی تو جرایم غیرقابل گذشت با شرایط خاصی گذشت کرده باشه. اینجا هم مثل منع تعقیب، اراده شاکی برای توقف، دلیل اصلی نیست.
• قرار تعلیق تعقیب: این یکی هم یه راهکار دیگه برای پرونده های خاصه. تو جرایم سبک تر و با شرایط مشخص، قاضی میاد و تعقیب متهم رو برای یه مدت مشخص (مثلاً ۶ ماه تا ۲ سال) معلق می کنه، به شرط اینکه متهم یه سری کارها رو انجام بده یا یه سری شروط رو رعایت کنه. مثلاً تعهد بده که دیگه جرم نکنه، یا خسارت شاکی رو جبران کنه. اگه تو این مدت متهم شروط رو رعایت کنه، پرونده مختومه میشه. این هم یه جور فرصت به متهم دادنه، اما با نظارت و شرط و شروط.

برای اینکه همه چیز واضح تر بشه، یه جدول مقایسه ای سریع درست کردم تا فرق ها رو بهتر ببینید:

ویژگی	قرار ترک تعقیب	قرار منع تعقیب	قرار موقوفی تعقیب	قرار تعلیق تعقیب
مبنای صدور	درخواست شاکی	عدم کفایت دلایل یا عدم وقوع جرم	فوت متهم، مرور زمان، گذشت شاکی در شرایط خاص	شرایط خاص متهم و جرم، تحت نظارت
نوع جرم	فقط جرایم قابل گذشت	همه جرایم	همه جرایم	جرایم سبک با شرایط خاص
مرحله صدور	قبل از کیفرخواست	پایان تحقیقات مقدماتی	هر مرحله ای پس از بروز مانع	پایان تحقیقات مقدماتی
امکان تعقیب مجدد	بله (فقط یک بار، یک سال)	خیر (مگر دلایل جدید)	خیر	در صورت عدم رعایت شروط
آیا متهم جرمی مرتکب شده؟	احتمالاً بله (شاکی می تواند گذشت کند)	خیر یا دلایل کافی نیست	بله، اما مانع قانونی وجود دارد	بله، اما تعقیب به تعویق افتاده

پس دیدید که قرار ترک تعقیب با بقیه فرق داره و اساسش روی خواست و اراده شاکیه که بیخیال پیگیری بشه. اینو تو ذهنتون داشته باشید.

ماده 79 قانون آیین دادرسی کیفری 1392؛ قلب تپنده قرار ترک تعقیب

همونطور که قبلاً گفتم، هر چیزی تو قانون یه ماده و تبصره ای داره که مرجعشه. برای قرار ترک تعقیب هم ماده ۷۹ قانون آیین دادرسی کیفری ۱۳92 حکم می کنه. بیایید ببینیم این ماده چی میگه و بعدش بند به بند موشکافی اش کنیم:

«در جرائم قابل گذشت، شاکی می تواند تا قبل از صدور کیفرخواست درخواست ترک تعقیب کند. در این صورت، دادستان قرار ترک تعقیب صادر می کند. شاکی می تواند تعقیب مجدد متهم را فقط برای یک بار تا یک سال از تاریخ صدور قرار ترک تعقیب درخواست کند.»

بند به بند ماده 79؛ موشکافی یک ماده کلیدی

این ماده کوچیک، کلی حرف برای گفتن داره. بیایید با هم ببینیم هر قسمتش دقیقاً به چی اشاره می کنه:

• در جرائم قابل گذشت:

  اینجا قلب ماجراست! قرار ترک تعقیب فقط و فقط توی جرایمی صادر میشه که قابل گذشت باشن. یعنی چی قابل گذشت؟ یعنی جرم هایی که شروع و ادامه پیگیریشون، بستگی به شکایت شاکی داره و اگه شاکی رضایت بده یا گذشت کنه، پرونده مختومه میشه. برخلاف جرایم غیرقابل گذشت که حتی اگه شاکی هم گذشت کنه، جنبه عمومی جرم پابرجاست و دولت از پیگیریش کوتاه نمیاد. ماده ۱۰۳ قانون مجازات اسلامی، لیست این جرایم رو مشخص کرده. یه سری مثال بزنم که بهتر متوجه بشید: توهین، افترا، ضرب و جرح عمدی (اگه منجر به نقص عضو یا فوت نشه)، تصرف عدوانی، سرقت در برخی موارد خاص. پس اگه جرمی مثل قتل عمد یا قاچاق مواد مخدر باشه، حتی اگه شاکی هم از شکایتش دست برداره، امکان صدور قرار ترک تعقیب نیست، چون جنبه عمومی داره و دولت پیگیریش می کنه.

• شاکی می تواند تا قبل از صدور کیفرخواست درخواست ترک تعقیب کند:

  این قسمت دو تا نکته مهم داره: اول اینکه شاکی می تواند یعنی اجباری در کار نیست، کاملاً ارادیه و بستگی به خواست شاکی داره. دوم اینکه تا قبل از صدور کیفرخواست. کیفرخواست چیه؟ یه سندی که دادستان بعد از تموم شدن تحقیقات مقدماتی و وقتی به این نتیجه می رسه که متهم جرمی مرتکب شده و دلایل کافی هم برای اثباتش هست، صادر می کنه و پرونده رو با اون می فرسته دادگاه برای محاکمه. پس، شما به عنوان شاکی، فقط تو مرحله تحقیقات مقدماتی (که تو دادسرا انجام میشه)، تا وقتی که پرونده نرفته دادگاه، می تونید درخواست ترک تعقیب بدید. اگه کیفرخواست صادر بشه، دیگه دیر شده و نمی تونید از این ماده استفاده کنید.

• در این صورت، دادستان قرار ترک تعقیب صادر می کند:

  یعنی چی؟ یعنی اگه اون دو تا شرط بالا (قابل گذشت بودن جرم و درخواست شاکی قبل از کیفرخواست) وجود داشته باشه، دادستان دیگه چاره ای نداره و باید این قرار رو صادر کنه. اینجا اختیاری برای دادستان نمونده و وظیفه داره که طبق قانون عمل کنه. این نشون میده که اراده شاکی تو این نوع جرایم چقدر مهمه.

• شاکی می تواند تعقیب مجدد متهم را فقط برای یک بار تا یک سال از تاریخ صدور قرار ترک تعقیب درخواست کند:

  این هم یه بند طلاییه! یعنی اگه شما درخواست ترک تعقیب دادید و پرونده متوقف شد، ولی بعداً پشیمون شدید (مثلاً متهم به وعده هاش عمل نکرد یا هر دلیل دیگه ای)، می تونید دوباره پرونده رو به جریان بندازید. اما یه اما بزرگ داره:

  1. فقط برای یک بار: یعنی فقط یه دونه شانس برای پشیمون شدن دارید! اگه دوباره ترک تعقیب بدید و بعداً باز پشیمون بشید، دیگه راه برگشتی نیست.
  2. تا یک سال از تاریخ صدور قرار ترک تعقیب: یه مهلت زمانی هم داره. شما فقط تا یک سال بعد از اینکه قرار ترک تعقیب صادر شد، فرصت دارید که دوباره درخواست پیگیری بدید. اگه این مهلت بگذره، دیگه پرونده برای همیشه مختومه میشه و شما حق تعقیب مجدد رو از دست میدید. پس حواستون باشه که این مهلت رو از دست ندید.

به قول معروف، حواستون باشه که فرصت ها مثل ابر از سر آدم رد میشن؛ اینجا فرصت تعقیب مجدد هم محدود و فقط یک باره!

چه شرایطی برای صدور قرار ترک تعقیب لازمه؟

حالا که فهمیدیم ماده ۷۹ چی میگه، بیایید شرایطی که برای صدور این قرار لازمه رو به صورت دقیق تر و دسته بندی شده بررسی کنیم. این شرایط مثل پازل میمونن، تا همه قطعاتش سر جای خودش نباشه، تصویر کامل نمیشه و قرار ترک تعقیب صادر نمیشه:

قابل گذشت بودن جرم؛ شرط اول و آخر

همونطور که قبلاً هم گفتیم، این مهم ترین شرطه. اگه جرمی که بابتش شکایت شده، جزو جرایم قابل گذشت نباشه، اصلاً صحبت از قرار ترک تعقیب هم معنایی نداره. جرایم قابل گذشت، اونایی هستن که با گذشت شاکی خصوصی، پرونده مختومه میشه و نیازی به ادامه پیگیری قضایی نیست. این جرایم معمولاً جنبه خصوصی قوی تری دارن. مثلاً اگه کسی به شما فحاشی کرده (توهین)، شما می تونید از شکایتتون بگذرید و پرونده تموم بشه. اما اگه کسی قاچاق کرده، حتی اگه شما ازش گذشت کنید، جنبه عمومی جرم باقی میمونه و پیگیری قضایی ادامه پیدا می کنه. پس قبل از هر اقدامی، باید مطمئن بشید که جرمی که بابتش شکایت شده، قابل گذشت هست یا نه.

درخواست کتبی شاکی؛ قدمی از روی میل و اراده

موضوع بعدی اینه که این قرار همینجوری خود به خود صادر نمیشه. باید شاکی خودش یه درخواست کتبی و صریح به مقام قضایی (دادیار یا بازپرس) بده و بگه که من می خوام از تعقیب متهم صرف نظر کنم. این درخواست باید کاملاً با اراده و اختیار خود شاکی باشه و هیچ اجباری نباید توش وجود داشته باشه. پس اگه زبونی بگید یا یکی دیگه از طرف شما بگه کافی نیست، حتماً باید کتبی باشه.

قبل از کیفرخواست؛ پایان راه تحقیقات مقدماتی

زمان صدور این قرار هم خیلی مهمه. شاکی فقط تا قبل از صدور کیفرخواست می تونه درخواست ترک تعقیب بده. اگه تحقیقات مقدماتی تموم بشه و دادستان کیفرخواست رو صادر کنه و پرونده رو بفرسته دادگاه، دیگه این قطار از ایستگاه گذشته و امکان صدور قرار ترک تعقیب وجود نداره. پس حواستون به زمان باشه و اگه قصد این کار رو دارید، زودتر اقدام کنید. مرحله تحقیقات مقدماتی معمولاً همون مرحله ای هست که دادیار یا بازپرس تو دادسرا داره روی پرونده کار می کنه و هنوز حکمی از دادگاه صادر نشده.

صلاحیت مقام قضایی؛ چه کسی این قرار را صادر می کند؟

حالا این قرار رو کی صادر می کنه؟

• دادستان (اصل): طبق ماده ۷۹، مقام اصلی که قرار ترک تعقیب رو صادر می کنه، دادستان هست. یا به عبارت دقیق تر، دادیار یا بازپرسی که از طرف دادستان مسئول رسیدگی به پرونده است، این قرار رو صادر می کنه و به تأیید دادستان می رسه. چون دادستان رئیس دادسراست و اختیارات مربوط به تعقیب و پیگیری جرایم رو بر عهده داره.
• موارد استثنایی صدور در دادگاه کیفری: یه سری استثنا هم داریم. تو بعضی از جرایم قابل گذشت، قانون مشخص کرده که رسیدگی و تحقیقات مقدماتی مستقیماً تو خود دادگاه کیفری انجام بشه، نه تو دادسرا. اینا معمولاً جرایم سبک تر هستن (مثل بعضی از جرایم رانندگی یا جرایم کم اهمیت). تو این موارد خاص (بر اساس ماده ۳۴۰ قانون آیین دادرسی کیفری)، چون دادگاه نقش تحقیقات مقدماتی رو هم بر عهده داره، قاضی دادگاه کیفری می تونه به جای دادستان، قرار ترک تعقیب رو صادر کنه. ولی این یه استثناست، نه قاعده. قاعده اینه که دادستان صادرش می کنه.

پس اگه همه این شرایط دست به دست هم بدن، شاکی می تونه با خیال راحت درخواست ترک تعقیب بده و پرونده اش رو تو یه مرحله مناسب از دوشش برداره.

قرار ترک تعقیب چه اثراتی داره؟

خب، وقتی یه قرار ترک تعقیب صادر میشه، چه اتفاقی میفته؟ این قرار برای هر کدوم از طرفین و حتی برای کل سیستم قضایی، یه سری آثار و پیامدها داره که باید باهاشون آشنا باشیم:

برای متهم؛ نفس راحتی می کشه یا نه؟

برای متهم، قرار ترک تعقیب یه خبر خوب محسوب میشه، اما باید دقیقاً بدونیم چه چیزی رو به دنبال داره:

• توقف کامل فرایند تعقیب و تحقیقات: اولین و مهم ترین اثر اینه که هرگونه پیگیری و تحقیقاتی که علیه متهم در جریان بوده، فوراً متوقف میشه. دیگه دادیار یا بازپرس دنبال جمع آوری دلیل و مدرک نیست و عملاً پرونده از نظر پیگیری کیفری، بسته میشه.
• عدم صدور کیفرخواست و عدم ارجاع پرونده به دادگاه: چون پرونده متوقف شده، دادستان دیگه کیفرخواست صادر نمی کنه و متهم هم به دادگاه فرستاده نمیشه. این یعنی متهم از مراحل سخت و استرس زای دادگاه و محاکمه رها میشه.
• عدم ایجاد سوء پیشینه کیفری: این یه مزیت خیلی بزرگه. چون پرونده به دادگاه نرفته و حکمی صادر نشده، هیچ سابقه کیفری برای متهم ثبت نمیشه. سوء پیشینه کیفری می تونه تو آینده شغلی، اجتماعی و حتی مهاجرتی فرد تأثیر منفی بذاره، پس جلوگیری از اون خیلی ارزشمنده.
• تفاوت با برائت و منع تعقیب قطعی: اینجا باید حواسمون باشه که قرار ترک تعقیب، به معنی برائت یا منع تعقیب قطعی نیست. تو برائت، دادگاه تشخیص میده که متهم بی گناهه. تو منع تعقیب هم، مقام قضایی میگه اصلاً جرمی اتفاق نیفتاده یا دلایل کافی نیست. اما تو ترک تعقیب، صرفاً به خواست شاکی، پیگیری متوقف شده. یعنی ممکنه متهم واقعاً مرتکب جرم شده باشه، اما چون شاکی گذشت کرده، دیگه پیگیری نمیشه. این یعنی اگر شاکی در مهلت مقرر دوباره درخواست تعقیب بده، پرونده دوباره به جریان می افته. پس یه جورایی یه حالت تعلیقی داره، نه قطعیت کامل.

برای شاکی؛ حقش چی میشه؟

شاکی هم با این قرار یه سری تغییرات تو وضعیت حقوقی اش پیدا می کنه:

• از دست دادن حق تعقیب متهم در وهله اول: وقتی شما درخواست ترک تعقیب می دید، عملاً از حق پیگیری و به دادگاه کشاندن متهم، حداقل برای یه مدت، دست می کشید.
• امکان درخواست تعقیب مجدد (فقط یک بار و در مهلت قانونی): اما این از دست دادن حق، همیشگی و مطلق نیست. همونطور که تو ماده ۷۹ دیدیم، شما یه فرصت دیگه دارید. می تونید فقط برای یک بار و تا یک سال از تاریخ صدور قرار ترک تعقیب، دوباره درخواست بدید که پرونده فعال بشه و پیگیری از سر گرفته بشه. پس این فرصت رو دست کم نگیرید.

برای دستگاه قضا؛ یک گام به سوی عدالت و کارایی

حالا این قرار برای کل سیستم قضایی چه فایده ای داره؟

• کاهش بار کاری و پرونده های قضایی: با صدور این قرار، یه پرونده از لیست پرونده های فعال دادسرا و احتمالاً دادگاه خارج میشه. این یعنی کار دادسراها کمتر میشه و می تونن روی پرونده هایی که نیاز به پیگیری جدی تر دارن، تمرکز کنن.
• ترویج فرهنگ صلح و سازش در جامعه: این قرار یه جورایی مشوق مردمه که اگه ممکنه، با هم کنار بیان و مسائلشون رو خارج از دادگاه حل و فصل کنن. این هم به نفع مردم و هم به نفع آرامش جامعه است.

خلاصه که قرار ترک تعقیب، یه قرار کاربردی و با اثرات مهمیه که اگه درست ازش استفاده بشه، می تونه گره گشای خیلی از مشکلات باشه.

مراحل عملی درخواست و صدور قرار ترک تعقیب؛ از شکواییه تا قرار

حالا که با تعریف و شرایط و اثرات قرار ترک تعقیب آشنا شدیم، بیایید ببینیم اگه بخواهیم از این امکان قانونی استفاده کنیم، باید دقیقاً چیکار کنیم. مراحلش خیلی پیچیده نیست، اما دونستن جزئیاتش مهمه:

چطور درخواست رو تنظیم کنیم؟

اولین قدم اینه که درخواستتون رو بنویسید. این درخواست باید کتبی باشه و شکل خاصی نداره، اما باید حتماً یه سری اطلاعات توش باشه:

1. مشخصات کامل شاکی: اسم و فامیل، کد ملی، آدرس و شماره تماس شما به عنوان شاکی.
2. مشخصات متهم (اگه می دونید): اسم و فامیل متهم و هر اطلاعاتی که ازش دارید.
3. شماره پرونده و شعبه رسیدگی کننده: این خیلی مهمه. حتماً شماره پرونده (کلاسه پرونده) و اگه می دونید، شماره شعبه دادیاری یا بازپرسی که داره به پرونده شما رسیدگی می کنه رو تو درخواستتون بنویسید.
4. موضوع شکایت: دقیقاً بنویسید که اتهام متهم چی بوده (مثلاً توهین، افترا، ضرب و جرح).
5. درخواست صریح ترک تعقیب: به وضوح اعلام کنید که با استناد به ماده ۷۹ قانون آیین دادرسی کیفری، درخواست صدور قرار ترک تعقیب رو دارید و از پیگیری پرونده منصرف هستید.
6. تاریخ و امضا: حتماً تاریخ درخواست رو بزنید و امضاتون رو هم پای نامه ثبت کنید.

یه متن ساده و شفاف کفایت می کنه، نیازی به ادبیات پیچیده حقوقی نیست. مهم اینه که خواست شما برای توقف تعقیب، واضح و روشن باشه.

کجا درخواست رو بفرستیم؟

درخواستتون رو باید به مرجع قضایی که داره به پرونده شما رسیدگی می کنه، تحویل بدید. معمولاً این مرجع، دادیاری یا بازپرسی دادسرای مربوطه است. می تونید مستقیم به دفتر همون شعبه برید و درخواستتون رو ثبت کنید. یادتون باشه که حتماً یه رسید یا مهر ازشون بگیرید که ثابت کنه درخواست رو تحویل دادید.

روند رسیدگی و ابلاغ قرار

بعد از اینکه درخواست شما به دست دادیار یا بازپرس رسید، اون ها بررسی می کنن که آیا شرایط لازم برای صدور قرار ترک تعقیب وجود داره یا نه (همون قابل گذشت بودن جرم و قبل از کیفرخواست بودن). اگه همه چیز اوکی باشه و ایرادی نباشه، مقام قضایی (یا دادستان) قرار ترک تعقیب رو صادر می کنه. بعد از صدور قرار، این موضوع به شما (شاکی) و متهم ابلاغ میشه. یعنی یه نامه ای از طریق سامانه ثنا براتون میاد که توش نوشته شده قرار ترک تعقیب صادر شده و پرونده مختومه شده.

امکان اعتراض به قرار ترک تعقیب (در صورت وجود)

معمولاً قرار ترک تعقیب به درخواست خود شاکی صادر میشه و دلیلی برای اعتراض شاکی وجود نداره. اما متهم یا حتی خود دادستان (در مواردی که با درخواست شاکی موافق نباشند و آن را خلاف قانون تشخیص دهند) ممکن است به این قرار اعتراض کنند. البته با توجه به اختیاری بودن این قرار و صریح بودن ماده 79، اعتراض به این قرار معمولاً محدود به موارد شکلی یا صلاحیت مقام قضایی خواهد بود. اما در هر صورت، حق اعتراض برای طرفین وجود دارد و مطابق با قوانین مربوط به اعتراض به قرارهای دادسرا، می توانند اقدام کنند. این موضوع می تواند کمی پیچیده باشد و نیاز به مشورت حقوقی دارد.

پس با طی کردن این مراحل، می تونید پرونده کیفری رو با درخواست ترک تعقیب، متوقف کنید و بهش خاتمه بدید.

اگه شاکی دوباره پشیمون شد؛ تعقیب مجدد متهم

یکی از ویژگی های مهم قرار ترک تعقیب، اینه که فرصت پشیمانی به شاکی میده. شاید اولش دلتون بخواد پرونده رو متوقف کنید، اما بعداً به هر دلیلی نظرتون عوض بشه. مثلاً متهم به قول و قرارهایی که برای جبران خسارت داده، عمل نکرده باشه یا اوضاع طوری شده باشه که شاکی تصمیم بگیره دوباره پیگیری کنه. تو این حالت، قانون راه رو برای تعقیب مجدد باز گذاشته، اما خب، با شرط و شروطی که باید حسابی حواستون بهش باشه.

شرایط و مهلت؛ فرصتی یک باره

باید یادمون باشه که این فرصت طلایی، دائمی و نامحدود نیست:

• فقط برای یک بار: این مهم ترین شرطه. اگه شما یه بار درخواست ترک تعقیب دادید و بعد پشیمون شدید و خواستید دوباره پیگیری کنید، این میشه همون یک بار. دیگه اگه برای بار دوم از تعقیب مجدد هم دست بکشید و دوباره پشیمون بشید، دیگه راهی برای برگشت نیست و پرونده برای همیشه تمومه. پس حسابی فکراتون رو بکنید.
• مهلت یک ساله: شما فقط تا یک سال از تاریخ صدور قرار ترک تعقیب فرصت دارید که درخواست تعقیب مجدد بدید. این مهلت از روزی شروع میشه که قرار ترک تعقیب صادر شده. اگه حتی یک روز هم از این یک سال بگذره، دیگه فرصت از دست رفته و حق تعقیب مجدد شما ساقط میشه. این مثل یه ساعت شنی می مونه که داره شنهاش رو میریزه و باید قبل از اینکه تموم بشه، دست به کار بشید.

پس یادتون باشه، این یه فرصت یک باره و محدود به زمانه.

چطور دوباره پرونده رو فعال کنیم؟

اگه تصمیم گرفتید تو مهلت یک ساله و برای اون یک بار تعقیب مجدد رو درخواست کنید، مراحلش تقریباً شبیه درخواست اولیه است:

1. تنظیم درخواست کتبی: بازم باید یه درخواست کتبی بنویسید. تو این درخواست، مشخصات خودتون و متهم، شماره پرونده قبلی و تاریخ صدور قرار ترک تعقیب رو قید می کنید.
2. اعلام درخواست تعقیب مجدد: به وضوح تو درخواستتون بنویسید که با استناد به ماده ۷۹ قانون آیین دادرسی کیفری، خواستار تعقیب مجدد متهم هستید.
3. تحویل به مرجع صالح: این درخواست رو هم باید به همون دادیاری یا بازپرسی که قبلاً پرونده رو رسیدگی می کرده، تحویل بدید.

بعد از تحویل درخواست، مقام قضایی بررسی می کنه که آیا شرایط (یک بار بودن و در مهلت یک ساله) رعایت شده یا نه. اگه همه چیز قانونی باشه، قرار ترک تعقیب لغو میشه و پرونده دوباره به جریان می افته. یعنی تحقیقات از سر گرفته میشه و بسته به نتیجه تحقیقات، ممکنه کیفرخواست صادر بشه و پرونده بره دادگاه.

وقتی حق تعقیب مجدد می سوزه

همونطور که گفتم، اگه شاکی:

• بیش از یک بار درخواست تعقیب مجدد بده.
• مهلت یک سال از تاریخ صدور قرار ترک تعقیب بگذره.

تو این دو حالت، حق تعقیب مجدد شاکی ساقط میشه و دیگه نمی تونه برای اون اتهام، متهم رو تحت تعقیب قرار بده. پرونده برای همیشه مختومه میشه و متهم از این جهت کاملاً آسوده خاطر میشه.

بنابراین، تصمیم برای ترک تعقیب یا تعقیب مجدد، باید با دقت و آگاهی کامل از این شرایط و مهلت ها گرفته بشه.

گشت و گذار در حواشی قرار ترک تعقیب؛ نکات و چالش ها

هیچ قانونی بی عیب و نقص نیست و هر ماده ای، در کنار مزایاش، ممکنه یه سری چالش ها و بحث ها رو هم به همراه داشته باشه. قرار ترک تعقیب تو ماده ۷۹ هم از این قاعده مستثنی نیست. بیایید یه نگاهی به این حواشی و نکات تکمیلی بندازیم:

نقدها و ابهامات؛ آیا ماده 79 بی عیب و نقصه؟

یه سری از حقوق دان ها و متخصصین، به ماده ۷۹ و به طور کلی امکان ترک تعقیب به درخواست شاکی، نقدهایی وارد می کنن. مهم ترین نقد، مربوط به اصل قانونی بودن یا الزامی بودن تعقیب هست. این اصل میگه که وقتی جرمی اتفاق میفته و دلایل کافی برای اثباتش هست، مقام قضایی موظفه که متهم رو تحت تعقیب قرار بده و نمیشه به خاطر خواست شاکی، از این وظیفه شانه خالی کرد. منتقدین میگن که ماده ۷۹، این اصل رو زیر سوال میبره و اجازه میده که اراده شاکی بر قانون و وظیفه دادستان غالب بشه. البته مدافعین این ماده هم استدلال می کنن که این فقط برای جرایم قابل گذشت هست که جنبه خصوصی جرم پررنگ تره و در راستای ترویج صلح و سازش و کاهش بار قضاییه. اما به هر حال، این بحث همیشه بین حقوق دان ها وجود داشته و داره.

رویه های قضایی و نظریات مشورتی؛ حرف آخر چیه؟

گاهی وقتا یه ماده قانونی ممکنه تو عمل، تفسیرهای مختلفی پیدا کنه. اینجا رویه های قضایی (یعنی آرایی که دادگاه ها و دیوان عالی کشور تو موارد مشابه صادر می کنن) و نظریات مشورتی اداره حقوقی قوه قضائیه، خیلی به کار میان. این رویه ها و نظریات، به حقوق دان ها و قضات کمک می کنن که یه برداشت یکسان از قانون داشته باشن. مثلاً اگه ابهامی در مورد قبل از صدور کیفرخواست یا یک سال از تاریخ صدور قرار وجود داشته باشه، این رویه ها میتونن راهگشا باشن. البته تا جایی که من می دونم، در مورد خود ماده ۷۹، ابهام خیلی بزرگی نیست و رویه قضایی تقریباً مشخصه، اما همیشه دونستن این جنبه ها برای وکلا و متخصصین مهمه.

تأثیر گذشت شاکی پس از صدور قرار ترک تعقیب در پرونده های دیگر (در صورت ارتباط)

تصور کنید شاکی بابت یک اتهام، درخواست ترک تعقیب داده و پرونده متوقف شده. حالا فرض کنید همین متهم، قبلاً مرتکب جرم مشابه دیگری علیه همین شاکی شده یا پرونده دیگری در جریان است که به نوعی با این پرونده مرتبط است. آیا این ترک تعقیب روی پرونده های دیگه تأثیری داره؟ معمولاً نه. هر پرونده کیفری، هویت مستقلی داره و ترک تعقیب در یک پرونده، به طور خودکار به معنی توقف یا مختومه شدن پرونده های دیگر نیست، مگر اینکه ارتباط تنگاتنگی بین پرونده ها وجود داشته باشد و مرجع قضایی به این نتیجه برسد که ماهیت و شرایط آنها یکی است. این موضوع نیاز به بررسی دقیق توسط وکیل دارد.

مسئولیت مدنی و حقوقی متهم پس از صدور قرار ترک تعقیب

یه نکته خیلی مهم اینه که قرار ترک تعقیب فقط آثار کیفری داره، نه حقوقی!. یعنی چی؟ یعنی اگه متهم جرمی انجام داده باشه که منجر به خسارت به شاکی شده (مثلاً تو یه تصادف، شاکی آسیب دیده و درخواست ترک تعقیب کیفری رو داده)، این قرار فقط باعث میشه که متهم بابت اون جرم، محاکمه کیفری نشه و مجازات نبینه. اما مسئولیت مدنی (یعنی وظیفه جبران خسارت مالی یا بدنی) همچنان پابرجاست. شاکی می تونه با طرح یه دعوای حقوقی مجزا، جبران خساراتش رو از متهم بخواد. پس متهم نباید فکر کنه با صدور این قرار، از همه چیز رها شده و هیچ مسئولیتی نداره. این موضوع خیلی وقتا باعث سوءتفاهم میشه و متهم فکر می کنه پرونده کلاً بسته شده، در صورتی که فقط جنبه کیفریش متوقف شده.

پس، دنیای حقوق، جزئیات زیادی داره که دونستن هر کدومش، میتونه جلوی اشتباهات و ضررهای احتمالی رو بگیره.

یه نمونه درخواست قرار ترک تعقیب؛ کار راه انداز!

اگه تصمیم گرفتید درخواست ترک تعقیب بدید، یه نمونه آماده از درخواست می تونه حسابی کارتون رو راه بندازه. این نمونه فقط یه راهنماست و شما باید اطلاعات پرونده خودتون رو دقیق و کامل توش بنویسید:

باسمه تعالی

تاریخ: [تاریخ روز درخواست]

مخاطب: ریاست محترم [نام دادسرای محل رسیدگی، مثلاً دادسرای عمومی و انقلاب ناحیه …] / دادیار محترم شعبه [شماره شعبه] / بازپرس محترم شعبه [شماره شعبه]

موضوع: درخواست صدور قرار ترک تعقیب

با سلام و احترام،

اینجانب [نام و نام خانوادگی شاکی] فرزند [نام پدر شاکی] به شماره ملی [شماره ملی شاکی] و به نشانی [آدرس کامل شاکی]، شاکی پرونده به شماره کلاسه [شماره کلاسه پرونده، مثلاً ۹۹۰۱۰۰۴۸۷۹۰۲۰۰۵۴] و شماره بایگانی شعبه [شماره بایگانی شعبه، مثلاً ۹۹۰۰۰۵۳۲] مربوط به اتهام [نوع جرم، مثلاً توهین و افترا] علیه آقای/خانم [نام و نام خانوادگی متهم] فرزند [نام پدر متهم]، به استحضار آن مقام محترم می رساند:

با توجه به اینکه جرم ارتکابی از نوع جرائم قابل گذشت می باشد و هنوز کیفرخواست در پرونده مذکور صادر نگردیده است، لذا اینجانب با در نظر گرفتن مصالح خویش و با استفاده از حق قانونی خود مستنداً به ماده ۷۹ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲، درخواست صدور قرار ترک تعقیب نسبت به متهم فوق الذکر را دارم.

پیشاپیش از همکاری و دستور مقتضی آن مقام محترم کمال تشکر را دارم.

با احترام فراوان،

نام و نام خانوادگی شاکی: [نام و نام خانوادگی شاکی]

امضاء:

---

توضیحات مهم برای تکمیل این فرم:

• اطلاعات در براکت [ ] : این قسمت ها رو باید با اطلاعات دقیق و مربوط به پرونده خودتون پر کنید.
• شماره کلاسه و بایگانی: این شماره ها رو می تونید از برگه های ابلاغیه، دفاتر دادسرا یا سامانه ثنا پیدا کنید. دقیق بودن این شماره ها خیلی مهمه.
• نوع جرم: حتماً دقیقاً همون جرمی که تو شکواییه تون نوشتید یا دادسرا داره بررسی می کنه رو قید کنید.
• صلاحیت: بسته به اینکه پرونده شما پیش دادیار، بازپرس یا مستقیم در دادگاه (در موارد استثنائی) هست، نام مرجع قضایی رو تو قسمت مخاطب تنظیم کنید.

این نمونه یه فرم استاندارد و کامل برای درخواست شماست و استفاده ازش کار رو براتون آسون می کنه.

نتیجه گیری

خب، تا اینجا حسابی با مفهوم قرار ترک تعقیب در قانون آیین دادرسی کیفری 1392 آشنا شدیم. دیدیم که این قرار، یه ابزار مهم و کاربردیه که قانون گذار برای مدیریت بهتر پرونده ها و همینطور دادن فرصت صلح و سازش به طرفین دعوا پیش بینی کرده. یاد گرفتیم که این قرار فقط تو جرایم قابل گذشت، به درخواست شاکی و اون هم قبل از صدور کیفرخواست صادر میشه.

نکات کلیدی این بود که شاکی می تونه فقط برای یک بار و تا یک سال بعد از صدور قرار، دوباره درخواست تعقیب مجدد بده. این قرار برای متهم به معنی توقف پیگیری کیفری و عدم ثبت سوء پیشینه است، اما فراموش نکنید که مسئولیت مدنی یا حقوقی متهم سر جای خودش باقیه. این یعنی اگه خسارتی وارد شده، شاکی می تونه از طریق دادگاه حقوقی، خسارتش رو مطالبه کنه.

درسته که این مقاله سعی کرد همه جوانب این موضوع رو با یه لحن خودمونی و قابل فهم توضیح بده، اما مسائل حقوقی گاهی وقتا پیچیده تر از این حرفاست. یه اشتباه کوچیک یا بی توجهی به جزئیات می تونه کلی دردسر درست کنه. پس اگه با چنین پرونده ای روبرو شدید و قصد دارید از این قرار استفاده کنید، بهترین کار اینه که قبل از هر اقدامی، حتماً با یه وکیل یا مشاور حقوقی متخصص صحبت کنید. اونها می تونن با توجه به جزئیات پرونده شما، بهترین راهنمایی رو ارائه بدن و مطمئن بشن که دارید درست ترین تصمیم رو می گیرید. یادتون باشه، دانش حقوقی قوی، بهترین سپر دفاعیه شماست!