دفتر کار قوام السلطنه (موزه ی آبگینه)

دفتر کار قوام السلطنه، که امروز اون رو به عنوان موزه آبگینه و سفالینه ایران می شناسیم، یه عمارت تاریخی و باشکوه تو دل خیابان سی تیر تهرانه که هم از نظر معماری خیره کننده ست و هم گنجینه ای بی نظیر از هنر شیشه و سفال ایران رو تو خودش جا داده. این عمارت، زمانی محل زندگی و دفتر کار یکی از مهم ترین سیاستمداران تاریخمون، احمد قوام السلطنه بوده و کلی اتفاقات تاریخی رو به چشم دیده.

تهران، شهر عجایب و تناقض هاست. از برج های بلند مدرن بگیر تا کوچه پس کوچه های قدیمی با خونه های کاهگلی که هنوز بوی تاریخ می دن. اما تو این شهر شلوغ و پرهیاهو، خیابونی هست به اسم سی تیر که خودش یه پا موزه روباز محسوب می شه. یه جورایی خیابون سی تیر، تاریخ زنده تهرانه؛ از کلیسا و کنیسه بگیر تا مسجدهای قدیمی و البته کافه و رستوران های جورواجور که حال و هوای خاصی بهش می دن. وسط این شلوغی و تاریخ، یه عمارت باشکوه قجری قد علم کرده که وقتی از کنارش رد می شی، چشم هات ناخودآگاه به سمتش کشیده می شه: دفتر کار قوام السلطنه، که الان شده موزه آبگینه و سفالینه تهران. اینجا فقط یه موزه شیشه و سفال نیست؛ اینجا جاییه که تاریخ، سیاست، هنر و معماری دست به دست هم دادن تا یه تجربه فراموش نشدنی رو براتون رقم بزنن. تو این مقاله، می خوایم با هم یه سفر هیجان انگیز به این عمارت تاریخی داشته باشیم، از ریزه کاری های معماریش سر دربیاریم، با گنجینه های بی نظیرش آشنا بشیم و همه اطلاعاتی که برای یه بازدید عالی لازم دارید رو بهتون بگیم. پس آماده شید برای یه گشت و گذار حسابی تو دل تاریخ و هنر ایران!

احمد قوام السلطنه: سیاستمداری که این عمارت را ساخت

اصلاً بیاین اول بریم سراغ صاحب اصلی این خونه، یعنی احمد قوام. شاید اسمش کمتر به گوشتون خورده باشه، اما احمد قوام یا همون قوام السلطنه، یکی از اون شخصیت های پرتونوع و بانفوذ تو تاریخ معاصرمونه که اگه می خواست، می توانست هر کاری انجام بده. یه جورایی می شه گفت ستون فقرات سیاست ایران تو دوران قاجار و پهلوی بود. ایشون پنج بار به مقام نخست وزیری رسید (سه بار تو دوره قاجار و دو بار تو پهلوی)، کلی هم وزیر شده بود: ۱۴ بار وزیر امور داخلی، ۴ بار وزیر امور خارجه، ۴ بار وزیر مالیه و ۲ بار هم وزیر جنگ. یعنی تصور کنید، تو هر برهه ای که اتفاق مهمی می افتاد، اسم قوام السلطنه می اومد وسط!

حالا این آقای قوام السلطنه که اینقدر نفوذ و اعتبار داشت، تو دهه ۱۲۹۰ شمسی (تقریباً اوایل قرن بیستم) دستور داد یه خونه برای خودش بسازه که هم بشه محل سکونتش و هم دفتر کارش. دقیقاً همین ساختمونی که امروز بهش می گیم موزه آبگینه. این یعنی چی؟ یعنی همین جایی که الان شما دارین توش شیشه ها و سفال های هزاران ساله رو تماشا می کنید، یه زمانی محل تصمیم گیری های خیلی مهم سیاسی ایران بوده. تصور کنید قوام السلطنه پشت میزش نشسته و داره با سران مملکت راجع به مسائل مهم بحث می کنه. حسابی جذابه، نه؟ این عمارت برای قوام السلطنه فقط یه خونه نبود؛ اینجا پاتوق سیاسی و محل برنامه ریزی های استراتژیکش بود. جایی که نبض سیاسی کشور تو دستش بود و کلی اتفاقات ریز و درشت رو رقم می زد.

سفر پر فراز و نشیب عمارت: از خانه شخصی تا سفارت و موزه

حالا که با قوام السلطنه آشنا شدیم، بیاین ببینیم سر این عمارت چی اومده و چه سفری رو تا امروز پشت سر گذاشته. این ساختمون تو دهه ۱۲۹۰ شمسی به سفارش خود قوام السلطنه ساخته شد و تا سال ۱۳۳۱ شمسی، هم خونه و هم دفتر کارش بود. یعنی حدود سی سال، این عمارت شاهد تمام فراز و نشیب های زندگی این سیاستمدار بزرگ و اتفاقات مهم کشورمون بود.

بعد از اون، مسیر این عمارت حسابی عوض می شه.

• تبدیل به سفارت مصر: تو سال ۱۳۳۱، این خونه بزرگ و باشکوه به سفارت مصر فروخته می شه. حالا این عمارت قجری، هویت جدیدی پیدا می کنه و میشه سفارت یک کشور دیگه. اگه خوب دقت کنید، هنوز هم تو بعضی قسمت های داخلی، مخصوصاً تو بخش گچ بری ها، می تونید تاثیر این دوران رو ببینید؛ مثلاً تو بعضی از گچ بری ها، پرچم سفارت مصر هم دیده می شده! این ساختمان تا سال ۱۳۵۱، یعنی حدود ۲۰ سال، سفارت مصر بود.
• دوران کوتاه سفارت افغانستان و بانک بازرگانی: بعد از قطع روابط ایران و مصر، برای یه مدت کوتاه، سفارت افغانستان مسئولیت حفظ منافع مصر رو تو ایران برعهده می گیره و تابلوی سفارت افغانستان روی سردر این بنا نصب می شه. بعدش هم، به خاطر اینکه ساختمون حسابی فرسوده شده بود و نیاز به تعمیرات اساسی داشت، تو سال ۱۳۵۱ به بانک بازرگانی فروخته می شه. اون ها هم می خواستن ازش به عنوان باشگاه کارکنانشون استفاده کنن.
• تولد موزه آبگینه: اما سرنوشت چیز دیگه ای برای این عمارت رقم زده بود. تو سال ۱۳۵۵ شمسی، دفتر فرح پهلوی این عمارت رو می خره تا یه موزه حسابی توش راه بندازه. پروژه نوسازی و تبدیل این خونه به موزه با همکاری مهندسان ایرانی و اتریشی شروع می شه. بالاخره تو سال ۱۳۵۸ شمسی، موزه آبگینه و سفالینه ایران به طور رسمی افتتاح می شه و خیلی زود هم تو سال ۱۳۷۷ با شماره ۲۰۱۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت می رسه.

عمارت قوام السلطنه، از سکونتگاه و دفتر کار یک سیاستمدار بزرگ تا سفارتخانه های خارجی و در نهایت، موزه آبگینه و سفالینه، سفری پر از دگرگونی را تجربه کرده است.

معماری بی بدیل: تلفیق هنر ایرانی و دیدگاه مدرن هانس هولاین

وقتی وارد موزه آبگینه می شید، قبل از اینکه به آثار داخل ویترین ها نگاه کنید، خود ساختمون و معماریش حسابی ذوق زده تون می کنه. این عمارت، تو یه باغ ۷۰۰۰ متری که حسابی سرسبزه، قرار گرفته. شکل ساختمون یه جورایی شبیه یه ده ضلعی یا هشت ضلعیه که باعث شده فضاهای داخلی خیلی دلباز و خاص باشن.

بیاین یه نگاه دقیق تر به جزئیات معماریش بندازیم:

تزئینات بیرونی: ۵۰ نوع آجرکاری!

از همون اول که وارد محوطه می شید، آجرکاری های منحصر به فرد نمای بیرونی ساختمون حسابی جلب توجه می کنن. می گن تو این نما، حدود ۵۰ نوع طرح آجرکاری مختلف استفاده شده که واقعاً چشم نوازه و یادآور معماری دوره سلجوقی ایرانه. در و پنجره های چوبی نفیس هم با جزئیات دقیق، هنر ایرانی رو به نمایش می ذارن و حس و حال یه خونه اصیل قجری رو منتقل می کنن.

تزئینات داخلی و فضای موزه: ترکیبی از سنت و مدرنیته

وارد ساختمون که می شید، می بینید معماری ایرانی (مثل منبت کاری ها، گچ بری های سنتی و آینه کاری ها) با یه سری عناصر اروپایی قاطی شده. مثلاً پله های چوبی روس وار که شما رو به طبقه بالا هدایت می کنن، خیلی خاصن و وقتی روشون راه می رید، صدای جیرجیر قشنگی می دن که خودش یه جورایی اصالت و قدمت بنا رو فریاد می زنه. گچ بری ها هم دو جورن: یه سری ها مال زمان خود قوام السلطنه ست و یه سری هم مال زمانیه که سفارت مصر اینجا بوده و سبک اروپایی دارن. جالبه بدونید بعد از انقلاب هم، آینه کاری های جدیدی با مضامین مذهبی و انقلابی به طبقه دوم اضافه شده که ترکیب جالبی رو ایجاد کرده.

نقش کلیدی هانس هولاین: معمار اتریشی با الهام از تخت جمشید

اما چیزی که موزه آبگینه رو از بقیه موزه ها متمایز می کنه، طراحی داخلی و ویترین های خاصشه. این قسمت کار رو هانس هولاین، یه معمار مشهور اتریشی انجام داده. هولاین با یه دیدگاه خیلی مدرن و خلاقانه اومده و ویترین ها رو طوری طراحی کرده که خودشون یه پا اثر هنری حساب می شن. جالبه که بدونید، او تو طراحی هاش از آثار تاریخی و نمادین ایران مثل ستون های تخت جمشید، کاخ تچر، کعبه زرتشت و قوس های صفوی الهام گرفته. یعنی اومده مدرنیته رو با اصالت و تاریخ ایران قاطی کرده و یه چیز بی نظیر خلق کرده. هولاین حتی به فضاهای خالی هم اهمیت زیادی می داده، چون معتقد بوده این فضاها باعث می شن بازدیدکننده خسته نشه و بتونه با آرامش از تماشای آثار لذت ببره. این تلفیق هوشمندانه معماری سنتی ایرانی با ایده های مدرن و خلاقانه، موزه آبگینه رو به یه شاهکار واقعی تبدیل کرده.

گنجینه شیشه و سفال ایران: تالارهای موزه آبگینه

خب، حالا که با معماری و تاریخ این عمارت آشنا شدیم، وقتشه بریم سراغ ستاره های اصلی نمایش: شیشه ها و سفال هایی که اینجا مثل نگین می درخشند. موزه آبگینه مجموعه ای بی نظیر از آثار شیشه و سفال ایران رو به نمایش گذاشته که از هزاره ششم قبل از میلاد تا دوران اسلامی رو شامل می شه. هر کدوم از این تالارها، داستانی دارن و شما رو به یه دوره تاریخی خاص می برن.

طبقه اول: پیش از اسلام

وقتی وارد طبقه اول می شید، با آثاری روبرو می شید که مربوط به دوران پیش از اسلام هستن. واقعاً حیرت انگیزه که آدم می تونه ظروف و اشیائی رو ببینه که هزاران سال قدمت دارن و هنوز زیبایی و ظرافتشون رو حفظ کردن.

تالار شماره یک (بلور)

• تو این تالار می تونید قدیمی ترین شیشه های ایران رو ببینید؛ از لوله های شیشه ای مربوط به هزاره سوم قبل از میلاد گرفته تا سفال های کهن هزاره ششم قبل از میلاد. باورنکردنیه، نه؟

• آثار دوره های هخامنشی و ساسانی هم اینجا به نمایش گذاشته شدن. تو دوره ساسانی، هنر برش شیشه به اوج خودش می رسه و نمونه های فوق العاده ای از کاسه های شیشه ای و کوزه هایی با برش های ظریف و خاص رو می تونید اینجا پیدا کنید.

• مثلاً یه چراغ آویز شیشه ای از نیشابور یا یه کوزه شیشه ای از آذربایجان که حسابی دیدنی ان و ظرافت کار رو بهتون نشون می دن.

تالار شماره دو (مینا)

• تو تالار مینا، با شیشه های مات و براق، و کلی عطردان های قدیمی که مربوط به هزاره اول و دوم قبل از میلاد هستن، روبرو می شید.

• گلدان های سفالی ساده و نقش دار با قدمت هزاره چهارم تا اول قبل از میلاد هم اینجا به نمایش گذاشته شدن که تنوع طرح هاشون واقعاً جذابه.

• یکی از آثار جالب اینجا، لوله های شیشه ایه که از معبد چغازنبیل کشف شده و نشون می ده چقدر ایرانیا تو شیشه سازی پیشتاز بودن.

تالار دیداری-شنیداری (Auditorium)

اینجا بیشتر برای نمایش اسلاید و فیلم های مرتبط با موزه و فروش محصولات فرهنگی استفاده می شه. اگه خواستید یه استراحت کوتاه داشته باشید و بیشتر با موزه آشنا بشید، اینجا جای خوبیه.

طبقه دوم: دوران اسلامی

حالا بریم طبقه دوم که مربوط به آثار دوران اسلامی ه. اینجا هم هنر شیشه گری و سفال گری ایرانی با یه شیوه جدید و زیبا خودشو نشون می ده.

تالار شماره سه (صدف)

• اسم این تالار به خاطر اینه که شبیه یه صدف نیمه باز طراحی شده. توش هم آثار شیشه ای و سفالی مربوط به قرون میانه اسلامی (قرن ۳ و ۴ هجری) رو می تونید ببینید.

• شهر نیشابور تو این دوره حسابی تو تولید سفال معروف بوده و می تونید نمونه های زیبایی از سفال های نیشابوری رو اینجا پیدا کنید.

• جالبه بدونید تو این دوره، تکنیک های برش شیشه عوض می شه و نقاشی روی شیشه هم رواج پیدا می کنه.

تالار شماره چهار (زرین فام)

• این تالار پره از ظروف زرین فام دوره سلجوقی (قرن ۴ تا ۷ هجری) که با خط نسخ، شعر و مینیاتور تزیین شدن. واقعاً دیدنی ان!

• بعضی از این ظروف حتی نقوش چهره های مغولی هم دارن که تاثیرات اون دوران رو نشون می ده.

تالار شماره پنج (لاجورد)

• این تالار به خاطر ظروف با لعاب فیروزه ای از دوره های ایلخانی (قرن ۷ و ۸ هجری) به این اسم معروف شده. گلدان های دولایه هم اینجا حسابی جلب توجه می کنن.

• آثار دوره صفویه هم تو این تالار پیدا می شه، مثل گلاب پاش ها و صراحی های مصرفی.

• یکی از دیدنی ترین آثار اینجا، یه میز هفت رنگ مربوط به دوره قاجاره که با نقوش شخصیت های شاهنامه تزیین شده و اسم هر شخصیت هم بالاش نوشته شده. واقعاً هنریه!

امکانات و بخش های جانبی موزه آبگینه

فکر نکنید موزه آبگینه فقط یه ساختمونه با چند تا ویترین! نه، اینجا کلی امکانات و بخش های جانبی هم داره که می تونه تجربه بازدیدتون رو کامل تر و جذاب تر کنه.

• کتابخانه تخصصی: اگه اهل مطالعه و تحقیق هستید، این موزه یه کتابخونه باحال هم داره که بیش از ۴۰۰۰ عنوان کتاب فارسی و انگلیسی تو زمینه های باستان شناسی، تاریخ و هنر رو تو خودش جا داده. یه منبع عالی برای دانشجوها و پژوهشگراست.

• گالری های موقت: موزه یه فضای مخصوص برای نمایشگاه های دوره ای و موقت داره. یعنی هر چند وقت یک بار، آثار جدیدی از هنرمندان معاصر یا نمایشگاه های موضوعی خاص اینجا برگزار می شه که می تونید ازشون دیدن کنید. همیشه یه چیز جدید برای دیدن هست!

• فروشگاه موزه: بعد از بازدید از این همه زیبایی، حتماً دلتون می خواد یه یادگاری هم با خودتون ببرید، نه؟ فروشگاه موزه پر از محصولات فرهنگی جذابه؛ از کتاب و پوستر و کارت پستال گرفته تا ماکت های کوچک آثار داخل موزه. واقعاً چیزای جالبی می شه پیدا کرد.

• دوره های آموزشی: جالبه بدونید موزه آبگینه فقط یه جای دیدنی نیست، یه مرکز آموزشی هم هست! اینجا کارگاه های ساخت شیشه و سفال برای بچه ها و بزرگسالان برگزار می شه. اگه همیشه دوست داشتید خودتون با دستاتون یه ظرف سفالی بسازید یا شیشه گری رو تجربه کنید، اینجا فرصتشه!

• بخش های اداری و بنیاد سینمایی فارابی: این عمارت بزرگ، علاوه بر موزه، بخش های اداری خودش رو هم داره. جالبه بدونید که بخش جنوبی عمارت هم در اختیار بنیاد سینمایی فارابی هستش. یعنی این ساختمون تاریخی کاربری های مختلفی داره و همیشه زنده و پویاست.

راهنمای کاربردی بازدید از موزه آبگینه

خب، حالا که حسابی از این موزه تعریف کردیم و دلتون خواست که برید از نزدیک ببینیدش، یه سری اطلاعات کاربردی هم لازمه که بهتون بدم تا برنامه بازدیدتون بی نقص باشه.

ساعات بازدید:

• بهار و تابستان: هر روز از ساعت ۹ صبح تا ۷ عصر (۱۹:۰۰).

• پاییز و زمستان: هر روز از ساعت ۹ صبح تا ۴:۳۰ عصر (۱۶:۳۰).

روزهای تعطیل: موزه آبگینه فقط در روزهای سوگواری رسمی تعطیله. پس قبل از رفتن حتماً یه چک کوچولو بکنید.

هزینه بلیت:

هزینه بازدید از موزه برای بازدیدکنندگان ایرانی و خارجی متفاوته. معمولاً برای اعضای انجمن دوست داران میراث فرهنگی (با ارائه کارت معتبر)، ورود رایگانه.

اطلاعات تماس و رزرو گروهی:

اگه قصد دارید گروهی تشریف ببرید یا سوال خاصی دارید، می تونید با شماره های موزه تماس بگیرید. اطلاعات تماس معمولاً تو وب سایت موزه یا با یه سرچ ساده پیدا می شه.

نکات مهم برای بازدید:

• عکس برداری و فیلم برداری: خبر خوب اینه که عکس برداری و فیلم برداری تو موزه آبگینه مجازه، البته بدون فلش تا به آثار آسیب نرسه. پس دوربین هاتون رو آماده کنید!

• ممنوعیت سیگار: سیگار کشیدن تو فضای موزه و عمارت ممنوعه.

• امکانات رفاهی: جعبه کمک های اولیه و بخش اطلاعات هم تو موزه موجوده که اگه خدای نکرده مشکلی پیش اومد یا سوالی داشتید، می تونید ازشون کمک بگیرید.

تجربیات و نظرات بازدیدکنندگان:

طبق نظراتی که تو سایت های گردشگری خارجی دیدم، موزه آبگینه حسابی مورد استقبال گردشگرای خارجی قرار گرفته. خیلیا از طراحی داخلی، چیدمان ویترین ها و کیفیت آثار تعریف کردن. مثلاً یکی از گردشگرا نوشته بود: من معمولاً خیلی به شیشه و سفال علاقه ندارم، اما این موزه فوق العاده بود! طراحی مدرن و در عین حال هماهنگ با تاریخ، حسابی منو تحت تاثیر قرار داد. یکی دیگه هم گفته بود: حتی بچه ها هم از این موزه لذت بردن، چون آثار رو خیلی جذاب به نمایش گذاشته بودن. این نشون می ده که موزه آبگینه، واقعاً یه جای خاص و دوست داشتنیه که ارزش دیدن رو داره.

مسیر دسترسی و جاذبه های دیدنی اطراف

رسیدن به موزه آبگینه کار سختی نیست، چون تو قلب تهران و خیابون سی تیر قرار گرفته. آدرس دقیقش هم اینه: تهران، خیابان جمهوری، خیابان سی تیر، پلاک ۷۵.

دسترسی با وسایل نقلیه عمومی:

• مترو: بهترین راه برای رسیدن به موزه، استفاده از متروئه. سوار خط ۲ مترو (صادقیه-فرهنگسرا) بشید و تو ایستگاه حسن آباد پیاده شید. از ایستگاه که خارج بشید، حدود ۲۰۰ متر باید در خلاف جهت حرکت ماشین ها تو خیابون امام خمینی پیاده روی کنید تا به خیابان سی تیر برسید. موزه همین نزدیکی هاست.

• اتوبوس: می تونید از اتوبوس های مسیر جمهوری-بهارستان استفاده کنید و تو ایستگاه حافظ پیاده شید. از اونجا هم با یه پیاده روی کوتاه به ابتدای خیابان سی تیر می رسید. اگه از سمت موزه ملی یا میدان امام خمینی میاید، اتوبوس هایی که مقصدشون پارک شهر یا میدان امام خمینیه، گزینه خوبی هستن.

چالش های دسترسی با خودرو شخصی:

اگه قصد دارید با ماشین شخصی بیاید، باید بگم که موزه آبگینه تو محدوده طرح ترافیک قرار داره و پیدا کردن جای پارک هم تو این منطقه حسابی سخته. پس پیشنهاد می کنم تا جای ممکن از حمل و نقل عمومی استفاده کنید که هم راحت تره و هم بدون دردسره.

پیشنهاد یک تهران گردی کامل: جاذبه های نزدیک موزه

حالا که تا خیابان سی تیر اومدید، حیف نیست که فقط موزه آبگینه رو ببینید و برید؟ این خیابون و اطرافش پر از جاهای دیدنی دیگه هم هست که می تونید با یه برنامه ریزی درست، یه تهران گردی حسابی داشته باشید:

1. خیابان سی تیر (استریت فود): این خیابون تو سال های اخیر حسابی معروف شده به استریت فودهای خوشمزه اش و فضای زنده و پویایی که داره. حتماً بعد از بازدید از موزه، یه سری به کافه ها و ون های غذای سی تیر بزنید و خودتون رو مهمون یه غذای خیابونی خوشمزه کنید.

2. موزه ملی ایران: درست ابتدای خیابان سی تیر، موزه ملی ایران قرار داره که یکی از بزرگترین و مهم ترین موزه های کشورمونه. اگه به تاریخ و باستان شناسی علاقه دارید، این موزه رو از دست ندید.

3. آتشکده آدریان: یه کم پایین تر از موزه آبگینه، آتشکده زرتشتیان تهران قرار داره که می تونید از معماری و فضای معنوی اونجا هم دیدن کنید.

4. کافه نادری: اگه اهل کافه گردی های نوستالژیک هستید، کافه نادری با اون حال و هوای قدیمی و تاریخیش، گزینه خوبیه.

5. سر در باغ ملی: این نماد تاریخی تهران، با اون معماری خاصش، نزدیک موزه آبگینه قرار داره و می تونید ازش عکس های قشنگی بگیرید.

جمع بندی و نتیجه گیری

خلاصه که موزه آبگینه و سفالینه ایران، فقط یه موزه معمولی نیست؛ اینجا یه داستان زنده ست از تاریخ و هنر ایران. از دفتر کار پرجنب وجوش قوام السلطنه و تصمیمات مهمی که اینجا گرفته می شد، تا تغییر کاربری به سفارتخونه های مختلف و در نهایت، تبدیل شدن به گنجینه ای بی نظیر از شیشه و سفال ایران. معماری خیره کننده، طراحی داخلی منحصربه فرد هانس هولاین که با الهام از نمادهای ایرانی انجام شده، و مجموعه ای از ظروف و اشیاء کهن که سیر تحول هنر شیشه گری و سفال گری رو به نمایش می ذارن، همگی دست به دست هم دادن تا این موزه رو به یکی از جاذبه های دیدنی و ارزشمند تهران تبدیل کنن.

بازدید از موزه آبگینه، یه تجربه فرهنگی غنی و فراموش نشدنیه که شما رو تو دل تاریخ می بره و با هنر و ظرافت دست سازه های ایرانی آشنا می کنه. اگه تا حالا به اینجا سر نزدید، حتماً تو برنامه هاتون بذارید و برای یه گشت و گذار تاریخی و هنری آماده بشید. شک نکنید که پشیمون نمی شید و کلی چیز جدید یاد می گیرید و لذت می برید!