دانشمندی که ساختار DNA را کشف کرد

به گزارش رودخان به نقل از عصر ایران فرانسیس هاری کامپتون کریک در سال ۱۹۱۶ در انگلستان به دنیا آمد. او زیست فیزیکدانی بود که با همکارانش (جیمز واتسون و موریس ویلکینز) جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی را در سال ۱۹۶۲ بابت کشف ساختار مولکولی دی اکسی ریبونوکلئیک اسید (DNA) دریافت کرد. 

    دی ان ای (DNA) ماده ای شیمیایی که در نهایت مسئول کارکردهای زندگی است. به بیان دیگر دی ان ای گونه ای اسید نوکلئیک است که دارای دستورالعمل های ژنتیکی است که برای کارکرد و توسعه زیستی جانداران و ویروس ها استفاده می شود. نقش اصلی مولکول DNA ذخیره سازی طولانی مدت اطلاعات ژنتیکی و دستوری است.

   دستاورد علمی فرانس کریک و همکارانش شالوده ی علم ژنتیک شد و قطعا یکی از مهم ترین یافته های زیست شناسی در قرن بیستم بود.

  کریک در طول جنگ جهانی دوم به عنوان فیزیکدان به منظور گسترش مین های مغناطیسی برای استفاده از آن ها در جنگ های دریایی تحصیلات خود را رها کرد اما دو سال پس از جنگ به زیست شناسی در آزمایشگاهی تحقیقاتی در دانشگاه کمبریج بازگشت.  

   او در سال ۱۹۴۹ به دلیل علاقه زیاد به مشارکت در مطالعات نوظهور تعیین ساختار سه بعدی مولکول های بزرگ یافته شده در موجودات زنده به بخش پژوهش پزشکیِ دانشگاهیِ آزمایشگاه کاوندیش منتقل شد. 

   در سال ۱۹۵۱ وقتی جیمز واتسون زیست شناس آمریکایی به آزمایشگاه یادشده آمد معلوم شد که نوکلئیک اسیدهای اسرارآمیز بویژه DNA در تعیین ارثی ساختار و کارکرد هر سلول نقشی اساسی دارند. 

   جیمز واتسون به کریک اطمینان داد که شناخت ساختار سه بعدی DNA نقش ارثی بودن آن را آشکار می کند.

   در مسیر این تحقیق مهم موریس ویلکینز با استفاده از تفرق پرتو ایکس (X) پژوهش های مربوط به DNA را انجام داد و دانشمند دیگری به نام روزالیند فرانکلین با پرتو ایکس از دی ان ای عکس گرفت. 

    کریک و واتسون با بهره گیری از مطالعات انجام شده ویلکینز و مجموعه تصاویر گرفته شده روزالیند فرانکلین توانستند مدل مولکولی منطبق و سازگار با خواص شیمیایی و فیزیکی شناخته شده ی دی ان ای را بسازند. 

   این مدل از دو رشته ی مارپیچی (حلزونی) قندفسفاتِ درهم تنیده که با بازهای مکمل به هم متصل شده اند تشکیل می شود. 

   بر اساس نظریه کریک و واتسون اگر این رشته ها از هم جدا شوند هر کدام می توانند به عنوان یک الگو برای تشکیل رشته ای کاملا مشابه با رشته ی تولیدشده توسط رشته ی خواهری استفاده شوند.

   این روند کپی برداری “همانندسازی ژن و کروموزوم” نیز خوانده شده که در سلول های در حال تقسیم دیده می شود. 

   مدل کریک و واتسون همچنین نشان دهنده ی توالی بازهای مولکول DNA است که کدهای پروتئین های خاص را با مکانیسم های سلولی می سازند. این پروتئین ها مسئول عملکرد و ساختمان ویژه (منحصربه فرد) سلول اند. 

   کریک در سال ۱۹۶۱ با شواهدی نشان داد که هر گروه سه تایی از بازها یک کدون روی تک رشته ی دی ان ای ایجاد می کنند که محل قرار گرفتن آمینواسید خاص بر روی ستون فقرات مولکول پروتئین است. 

   کدون در واقع سه نوکلئوتید یا توالی DNA است که آن را مواد ژنتیکی محسوب می کنند. اطلاعات رمزگذاری شده در مواد ژنتیکی باید برای پروتئین ها ترجمه شود. این ترجمه توسط ریبوزوم انجام می شود.

    کریک همچنین به مشخص کردن اینکه کدام کدون در هر یک از ۲۰ آمینواسید یافت می شود کمک کرد و مسیر پیام دهیِ دی ان ای برای ساخت پروتئین ها توسط سلول را نیز آشکار کرد. 

    او دقیقا به دلیل همین یافته های علمی اش که امروزه جزو ارکان علم ژنتیک اند جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی را همراه با واتسون و ویلکینز دریافت کرد. 

    فرانسیس کریک از سال ۱۹۷۷ تا پایان عمرش استاد ممتاز در موسسه سالک (salk) بود. سالک موسسه ای در شهر سان دیه گو در ایالت کالیفرنیا بود که برای مطالعات زیست شناختی تاسیس شده بود. 

     کریک در این موسسه در زمینه “پایه عصب شناختی خودآگاهی” پژوهش می کرد. کتاب مشهور او با عنوان “مولکول ها و انسان ها” (۱۹۶۶) حاوی بحثی عمیق درباره پیامدهای انقلاب در زیست شناسی مولکولی است. 

  کریک یکی از موثرترین افراد در پیشبرد زیست شناسی مولکولی در تاریخ علم بوده. جالب اینکه کریک خداناباور بود ولی آنتونی فلو فیلسوف مشهوری که در نیمه دوم قرن بیستم نماد خداناباوریِ فیلسوفانه بود درست در همان سالی که فرانسیس کریک درگذشت اعلام کرد مطالعات عمیق ترش در حوزه ی زیست شناسی مولکولی او را متقاعد کرده  بدون وجود و اراده ی خالق جهان و حیات شکل نمی گیرد. 

  در واقع همان دانشی که کریکِ خداناباور در پیشبرد آن نقش چشمگیری داشت یعنی ژنتیک و زیست شناسی مولکولی سبب شد که فیلسوف برجسته ای مثل آنتونی فلو پس از پنجاه سال خداناباوری سرانجام خداباور شود.

   فرانسیس کریک در سال ۲۰۰۴ در سن ۸۸ سالگی در کالیفرنیا درگذشت. او علاوه بر جایزه نوبل در سال ۱۹۷۵ مدال کاپلی را نیز کسب کرد؛ جایزه ای که هر ساله از سوی انجمن سلطنتی لندن به دانشمندان رشته های علمی گوناگون اهدا می شود و احتمالا قدیمی ترین جایزه علمی موجود در جهان است. 

   کریک در سال ۱۹۹۱ “نشان شایستگی” را نیز در ایالات متحده آمریکا دریافت کرد.

*بازنشر مطالب دیگر رسانه ها در رودخان به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان می باشد.

پایان خبر رودخان