جمع بندی شیمی دهم فصل اول برای کنکور

اگه برای کنکور داری آماده می شی و فصل اول شیمی دهم برات یه چالش شده، نگران نباش! این جمع بندی قراره کمک کنه مفاهیم کلیدی رو سریع و عمیق مرور کنی، با نحوه طراحی سوالات کنکور آشنا بشی و راه و چاه تست زنی رو یاد بگیری. این فصل پایه و اساس خیلی از فصل های دیگه شیمی کنکوره، پس حسابی بهش بچسب.

خب بچه ها، بریم سراغ یکی از مهم ترین و پایه ای ترین فصل های شیمی دهم که بدون اون، عملاً لنگ می زنیم تو بقیه مباحث! فصل اول شیمی دهم، یعنی دنیای اتم ها و ترکیب ها، مثل یه نقشه راه می مونه برای کنکور. خیلی ها فکر می کنن سخته، ولی اگه قدم به قدم و با دید کنکوری بهش نگاه کنیم، می بینیم که چقدر شیرینه و می شه درصد خوبی ازش گرفت. این فصل نه تنها خودش چند تا تست مستقیم داره، بلکه مفاهیمش توی فصل های بعدی دهم، یازدهم و حتی دوازدهم هم حسابی به کارمون میاد. پس اگه پایه مون اینجا قوی نباشه، مثل اینه که یه ساختمون رو روی ماسه ساختیم؛ هر لحظه ممکنه بریزه! برای همین، تصمیم گرفتیم یه جمع بندی حسابی و جون دار از این فصل براتون آماده کنیم که از صفر تا صد، هرچیزی که برای زدن تست های کنکورش لازم داری رو بهت یاد بده. اینجا دیگه از اون درس های خشک و کتابی خبری نیست؛ می خوایم با یه لحن خودمونی و کلی مثال و نکته تستی، این فصل رو برات قورت بدیم تا توی کنکور بدرخشی.

بخش اول: آناتومی اتم و مدل های اتمی

بیاید از نقطه شروع همه چیز یعنی اتم شروع کنیم. این ذرات ریز، دنیای بزرگی رو تشکیل دادن و فهمیدنشون کلید درک شیمی کنکوره. از دوران مدرسه حتماً اسم مدل های اتمی رو شنیدید، ولی برای کنکور، ما باید بدونیم هر مدل چه چیزی رو اضافه کرد و مهم تر اینکه، مدل امروزی اتم چه حرفی برای گفتن داره.

مروری بر مدل های اتمی

یادتونه که دانشمندها چطور دونه دونه مدل های اتمی رو ارائه دادن؟ اول دالتون با اون توپ های صلبش اومد، بعد تامسون با مدل «کیک کشمشی» الکترون ها رو معرفی کرد، رادرفورد با آزمایش معروف ورقه طلا و کشف هسته، دنیا رو تکون داد و بور هم با اوربیتال های دایره ای و ترازهای انرژی، یه گام بزرگ برداشت. اما برای کنکور، مدل کوانتومی یا امروزی اتم رو باید زیر ذره بین بذاریم. توی این مدل، دیگه الکترون ها مسیر مشخصی ندارن، بلکه توی فضاهایی به اسم «اوربیتال» با احتمال زیاد پیدا می شن. در واقع، اوربیتال ها همون جاهایی هستن که الکترون ها با انرژی خاصی می چرخن. حواست باشه که مفاهیم اوربیتال و تراز انرژی، از کلیدی ترین بخش های این فصلن و باید حسابی روشون مسلط باشی.

ذرات زیراتمی

هر اتمی از سه تا ذره اصلی تشکیل شده: پروتون، نوترون و الکترون. این سه تا، قهرمان های اصلی دنیای اتمی ما هستن.

• پروتون: تو هسته است، بار مثبت داره و جرمش حدود ۱ واحد جرمی اتمی (amu) هست. تعداد پروتون ها همون «عدد اتمی»ه که هویت عنصر رو مشخص می کنه.
• نوترون: اون هم تو هسته است، بار نداره (خنثی ست) و جرمش تقریباً مثل پروتونه (۱ amu). نوترون ها به پایداری هسته کمک می کنن.
• الکترون: بیرون هسته و تو اوربیتال ها می چرخه، بار منفی داره و جرمش خیلی خیلی کمه (حدود ۱/۱۸۳۶ جرم پروتون). جرم الکترون برای ما توی محاسبات اتمی معمولاً قابل اغماضه.

برای کنکور، مقایسه جرم و بار این ذرات خیلی مهمه. مثلاً اگه یه تست ازت خواست جرم یا بار کلی یه اتم رو حساب کنی، باید بدونی چی به چیه. یادت باشه، تو یه اتم خنثی، تعداد پروتون ها و الکترون ها با هم برابره، چون اتم نباید بار الکتریکی داشته باشه.

عدد اتمی (Z)، عدد جرمی (A)، تعداد نوترون

این سه تا عدد، شناسنامه هر اتم هستن:

1. عدد اتمی (Z): تعداد پروتون های هسته. هویت عنصر رو مشخص می کنه. اگه تعداد پروتون ها عوض بشه، عنصر هم عوض می شه. توی جدول تناوبی، عدد اتمی همون عددیه که بالای نماد عنصر نوشته شده.
2. عدد جرمی (A): مجموع تعداد پروتون ها و نوترون های هسته. یعنی $A\; =\; Z\; +\; n$ (که n تعداد نوترونه).
3. تعداد نوترون: خب همونطور که از فرمول بالا مشخصه، تعداد نوترون ها برابر با $A\; –\; Z$ هست.

مثال کنکوری: فرض کنید عنصر X دارای عدد جرمی ۵۹ و عدد اتمی ۲۷ هست. تعداد پروتون، نوترون و الکترون در اتم خنثی و یون $X^\{3+\}$ رو حساب کنید.

• اتم خنثی X:
  • پروتون: ۲۷ (همون Z)
  • الکترون: ۲۷ (چون خنثی است، برابر پروتون)
  • نوترون: $A\; –\; Z\; =\; 59\; –\; 27\; =\; 32$
• یون $X^\{3+\}$:
  • پروتون: ۲۷ (پروتون هیچ وقت عوض نمی شه)
  • الکترون: $27\; –\; 3\; =\; 24$ (سه تا الکترون از دست داده چون بارش مثبته)
  • نوترون: ۳۲ (نوترون هم عوض نمی شه)

دام تستی: خیلی ها یادشون می ره تو یون ها تعداد الکترون رو بر اساس بار حساب کنن! اگه یون کاتیون (بار مثبت) بود، الکترون کم می کنیم؛ اگه آنیون (بار منفی) بود، الکترون اضافه می کنیم. حواست باشه که پروتون و نوترون تو یون ها ثابت می مونن.

ایزوتوپ ها

ایزوتوپ ها چی هستن؟ خیلی ساده بگم، ایزوتوپ ها اتم هایی از یک عنصرن که عدد اتمی یکسان (یعنی تعداد پروتون یکسان) ولی عدد جرمی متفاوت (یعنی تعداد نوترون متفاوت) دارن. مثلاً هیدروژن سه تا ایزوتوپ معروف داره: هیدروژن معمولی (بدون نوترون)، دوتریوم (با یک نوترون) و تریتیوم (با دو نوترون). همه این ها هیدروژن هستن، چون یک پروتون دارن، ولی جرمشون فرق می کنه.

نکات مهم کنکوری:

• شباهت ها: خواص شیمیایی ایزوتوپ ها شبیه همه (چون تعداد الکترون و پروتون یکسانه و خواص شیمیایی وابسته به الکترونه).
• تفاوت ها: خواص فیزیکی ایزوتوپ ها (مثل جرم، چگالی، نقطه ذوب و جوش) با هم فرق می کنه (چون جرمشون فرق داره).
• کاربردها: توی کتاب درسی به چند تا کاربرد ایزوتوپ ها اشاره شده که باید بلد باشی، مثل کاربرد ایزوتوپ کربن-۱۴ در تاریخ گذاری، اورانیوم در راکتورهای هسته ای و برخی ایزوتوپ های رادیواکتیو در پزشکی (تشخیص و درمان).

سوالات کنکور ممکنه ایزوتوپ های مختلف رو با هم مقایسه کنن یا ازت بخوان تعداد نوترون هاشون رو حساب کنی. با همون فرمول $A\; –\; Z$ می تونی راحت از پسش بربیای.

یادت باشه که فهم عمیق مدل های اتمی و ذرات زیراتمی، مثل اکسیژن برای فهم کل شیمی کنکوره. اگه اینجا رو خوب یاد نگیری، بقیه مباحث هم برات گنگ می مونن.

بخش دوم: آرایش الکترونی و جایگاه در جدول تناوبی

حالا که اتم رو شناختیم، بریم سراغ اینکه الکترون ها چطور تو این اتم ها پخش شدن. آرایش الکترونی مثل آدرس خونه هر الکترون توی اتمه و کلید اصلی فهم رفتار شیمیایی عناصر.

اصول حاکم بر آرایش الکترونی

سه تا اصل مهم هستن که بهمون می گن الکترون ها چطور تو اوربیتال ها قرار می گیرن:

1. اصل آفبا: این اصل میگه الکترون ها اول اوربیتال های با انرژی کمتر رو پر می کنن، بعد سراغ اوربیتال های پرانرژی تر میرن. ترتیب پر شدن اوربیتال ها رو حتماً باید بلد باشی: $1s,\; 2s,\; 2p,\; 3s,\; 3p,\; 4s,\; 3d,\; 4p,\; 5s,\; 4d,\; 5p,\; 6s,\; 4f,\; 5d,\; 6p,\; 7s,\; 5f,\; 6d,\; 7p$. (با اون نمودار معروف فلش دار توی کتاب درسی راحت می تونی به خاطر بسپاریش).
2. قاعده هوند: وقتی چند تا اوربیتال هم انرژی داریم (مثل اوربیتال های p یا d)، الکترون ها اول هر کدوم از اون ها رو تک الکترون (با اسپین موازی) پر می کنن، بعد که همه اوربیتال ها یه الکترون گرفتن، شروع به جفت شدن می کنن. این کار باعث پایداری بیشتر اتم می شه.
3. اصل طرد پائولی: تو هر اوربیتال فقط دو تا الکترون می تونن جا بشن و این دو تا حتماً باید اسپین مخالف هم داشته باشن (یکی به بالا و یکی به پایین).

با این سه تا اصل، می تونیم آرایش الکترونی هر اتمی رو بنویسیم.

آرایش الکترونی اتم ها

برای نوشتن آرایش الکترونی، باید عدد اتمی عنصر رو بدونی. مثلاً برای $\_\{8\}O$ (اکسیژن با 8 پروتون)، آرایش الکترونیش می شه $1s^2\; 2s^2\; 2p^4$. تعداد الکترون های لایه آخر (همون لایه ظرفیت) خیلی مهمه، چون خواص شیمیایی عنصر رو مشخص می کنه.

نکات ویژه:

• اوربیتال های نیمه پر و پر: عناصری که اوربیتال های d یا f نیمه پر (مثلاً $d^5$) یا پر (مثلاً $d^\{10\}$) دارن، پایداری بیشتری دارن. همین موضوع باعث می شه آرایش الکترونی بعضی عناصر، یه کم از اصل آفبا منحرف بشه.
• استثنائات مهم: حتماً حواست به استثنائاتی مثل کروم ($\_\{24\}Cr$) و مس ($\_\{29\}Cu$) باشه.
  • کروم: $[Ar]\; 3d^5\; 4s^1$ (به جای $[Ar]\; 3d^4\; 4s^2$). چون $3d^5$ نیمه پره و پایداری بیشتری داره.
  • مس: $[Ar]\; 3d^\{10\}\; 4s^1$ (به جای $[Ar]\; 3d^9\; 4s^2$). چون $3d^\{10\}$ پره و پایداری بیشتری داره.

  اینو تو کنکور خیلی دوست دارن سوال بدن، پس خوب تو ذهنت حک کن!

آرایش الکترونی یون ها

نوشتن آرایش الکترونی یون ها یه ریزه کاری داره که اگه حواست نباشه، امتیاز رو از دست می دی.

• کاتیون ها (یون های مثبت): وقتی اتمی الکترون از دست می ده تا تبدیل به کاتیون بشه، الکترون ها رو از بیرونی ترین لایه (نه حتماً پرانرژی ترین اوربیتال) از دست می ده. برای عناصر واسطه (اون هایی که d دارن)، اول الکترون های اوربیتال s حذف می شن، بعد اگه لازم بود، از اوربیتال d. این یکی از دام های بزرگ تستی کنکوره!
• آنیون ها (یون های منفی): وقتی اتمی الکترون می گیره تا تبدیل به آنیون بشه، الکترون ها رو تو خالی ترین اوربیتال با کمترین انرژی ممکن اضافه می کنه (که معمولاً همون اوربیتال های لایه ظرفیته).

مثال حل شده: آرایش الکترونی یون $Fe^\{2+\}$ (عدد اتمی آهن ۲۶) رو بنویسید.

1. اول آرایش اتم خنثی آهن رو می نویسیم: $\_\{26\}Fe:\; [Ar]\; 3d^6\; 4s^2$
2. حالا چون $Fe^\{2+\}$ دو تا الکترون از دست داده، باید از بیرونی ترین لایه (که اینجا $4s$ هست) حذف کنیم: $Fe^\{2+\}:\; [Ar]\; 3d^6$ (اون $4s^2$ کلا حذف شد).

اگه اشتباهی از $3d$ الکترون کم می کردی، کلاً غلط می شد! پس خوب حواست باشه.

آرایش الکترونی فشرده (گاز نجیب)

برای اینکه تو کنکور وقت کم نیاری، بهتره آرایش الکترونی فشرده یا همون آرایش گاز نجیب رو بلد باشی. توی این روش، به جای اینکه همه اوربیتال ها رو بنویسی، قسمت اول رو که شبیه آرایش الکترونی یه گاز نجیبه، با نماد اون گاز نجیب (داخل کروشه) نشون می دی و بقیه رو بعدش می نویسی. مثلاً به جای $1s^2\; 2s^2\; 2p^6\; 3s^2\; 3p^5$ برای کلر، می نویسیم $[Ne]\; 3s^2\; 3p^5$ (چون $[Ne]$ همون $1s^2\; 2s^2\; 2p^6$ هست).

این کار هم سرعت عملت رو بالا می بره، هم توی نوشتن اشتباهات کمتری می کنی.

جایگاه عنصر در جدول تناوبی (دوره، گروه، بلوک)

خب، حالا که آرایش الکترونی رو بلدی، می تونی جایگاه هر عنصر رو تو جدول تناوبی پیدا کنی. این خودش یه سوال پرتکرار کنکوره!

• دوره (تناوب): بزرگترین عدد n (شماره لایه اصلی) تو آرایش الکترونی، همون شماره دوره عنصر رو نشون می ده. مثلاً تو $[Ne]\; 3s^2\; 3p^5$، بزرگترین n، عدد ۳ هست، پس کلر تو دوره سومه.
• گروه:
  • عناصر بلوک s و p (اصلی): مجموع الکترون های بیرونی ترین لایه (همون s و p) رو حساب می کنی. مثلاً برای $3s^2\; 3p^5$، میشه $2\; +\; 5\; =\; 7$. پس کلر تو گروه ۱۷ (یا VIIA) قرار داره.
  • عناصر بلوک d (واسطه): مجموع الکترون های اوربیتال s بیرونی ترین لایه و اوربیتال d لایه قبل رو حساب می کنی. مثلاً برای $[Ar]\; 3d^6\; 4s^2$، میشه $2\; +\; 6\; =\; 8$. پس آهن تو گروه ۸ قرار داره.
• بلوک: اوربیتالی که آخرین الکترون توش قرار گرفته، بلوک عنصر رو مشخص می کنه. (s, p, d, f)

تمرین تشخیصی: عنصر $X$ با آرایش $[Kr]\; 4d^\{10\}\; 5s^2\; 5p^3$ تو چه دوره، گروه و بلوکی قرار داره؟

1. بزرگترین n عدد ۵ هست، پس دوره پنجم.
2. آخرین الکترون تو $5p$ قرار گرفته، پس بلوک p هست.
3. الکترون های لایه ظرفیت $5s^2\; 5p^3$ مجموعاً $2+3=5$ تا هستن، پس گروه ۱۵ (یا VA).

همیشه قبل از اینکه بخوای جایگاه عنصر رو تشخیص بدی، اول مطمئن شو که آرایش الکترونی رو درست نوشتی، مخصوصاً برای یون ها یا استثنائات.

بخش سوم: خواص تناوبی عناصر

جدول تناوبی که می بینیم، فقط یه چیدمان تصادفی از عناصر نیست؛ یه نظم و قاعده خاصی پشتشه. خواص عناصر به صورت تناوبی (یعنی با یه نظم تکرار شونده) تغییر می کنن و دونستن این روندها، خیلی بهمون کمک می کنه تا توی کنکور تست ها رو راحت تر بزنیم.

تعریف خواص تناوبی

خواص تناوبی یعنی اون خواصی که با افزایش عدد اتمی، به طور منظم تو هر دوره یا گروه، تغییر می کنن و این تغییرات تو دوره ها و گروه های مختلف تکرار می شن. در واقع، این تکرار منظم خواص به خاطر تکرار آرایش الکترونی لایه ظرفیت عناصر تو هر گروه هست.

شعاع اتمی

شعاع اتمی یعنی اندازه اتم. این خاصیت تو جدول تناوبی یه روند مشخص داره:

• روند در گروه: از بالا به پایین تو یه گروه، شعاع اتمی زیاد می شه. چرا؟ چون تعداد لایه های الکترونی زیاد می شه و الکترون ها از هسته فاصله می گیرن.
• روند در تناوب: از چپ به راست تو یه دوره، شعاع اتمی کم می شه. چرا؟ چون با اینکه تعداد لایه ها ثابته، اما تعداد پروتون ها (بار هسته) زیاد می شه و جاذبه هسته روی الکترون های بیرونی قوی تر می شه و اون ها رو به سمت خودش می کشه.

مقایسه شعاع کاتیون، آنیون و اتم خنثی: این یه قسمت خیلی مهمه که تو کنکور زیاد میاد.

• کاتیون: همیشه از اتم خنثی خودش کوچیک تره. چون الکترون از دست می ده و لایه بیرونی ممکنه حذف بشه، یا حداقل الکترون های باقی مونده توسط هسته قوی تر جذب می شن.
• آنیون: همیشه از اتم خنثی خودش بزرگ تره. چون الکترون اضافه می کنه و دافعه بین الکترون ها زیاد می شه و اتم پف می کنه.

مثال: و $Cl^-\; >\; Cl$. حواست باشه که مقایسه $Na^+$ و $Cl^-$ تو بحث ایزوالکترونیک ها (یون های با تعداد الکترون یکسان) خیلی مهمه. توی یون های ایزوالکترونیک، هرچی عدد اتمی بیشتر باشه (یعنی پروتون بیشتر باشه)، شعاع کوچیک تره.

انرژی یونش

انرژی یونش یعنی حداقل انرژی لازم برای کندن یک الکترون از یک اتم گازی در حالت خنثی. هرچی کندن الکترون سخت تر باشه، انرژی یونش بیشتره.

• روند در گروه: از بالا به پایین تو یه گروه، انرژی یونش کم می شه. چرا؟ چون شعاع اتمی زیاد می شه و الکترون ها از هسته دورترن، پس راحت تر کنده می شن.
• روند در تناوب: از چپ به راست تو یه دوره، انرژی یونش زیاد می شه. چرا؟ چون شعاع کم می شه و الکترون ها به هسته نزدیک ترن و جاذبه هسته قوی تره، پس کندنشون سخت تره.

استثنائات مهم: حواست به این ها باشه که خیلی دوست دارن تو تست ها ازشون سوال بدن:

• گروه ۲ (فلزات قلیایی خاکی) و گروه ۱۳ (بور): انرژی یونش گروه ۲ از گروه ۱۳ بیشتره. (مثال: انرژی یونش $Be$ از $B$ بیشتره). دلیلش اینه که الکترون گروه ۱۳ تو اوربیتال p هست که یه کم پرانرژی تره و راحت تر کنده می شه.
• گروه ۱۵ (نیتروژن) و گروه ۱۶ (اکسیژن): انرژی یونش گروه ۱۵ از گروه ۱۶ بیشتره. (مثال: انرژی یونش $N$ از $O$ بیشتره). دلیلش پایداری اوربیتال های نیمه پر در گروه ۱۵ ($p^3$) هست.

انرژی یونش اول، دوم و …: انرژی یونش اول برای کندن اولین الکترون، انرژی یونش دوم برای کندن دومین الکترون و همینطور الی آخر. همیشه انرژی یونش دوم بیشتر از اوله و همینطور بعدی ها بیشتر می شن، چون وقتی یه الکترون کنده می شه، جاذبه هسته روی الکترون های باقی مونده قوی تر می شه و کندن الکترون بعدی سخت تر می شه.

الکترونگاتیوی (مروری کلی)

الکترونگاتیوی یعنی تمایل یک اتم برای جذب الکترون های اشتراکی تو یه پیوند شیمیایی. هرچی الکترونگاتیوی بیشتر باشه، اتم بیشتر دوست داره الکترون های پیوندی رو سمت خودش بکشه.

• روند در گروه: از بالا به پایین کم می شه.
• روند در تناوب: از چپ به راست زیاد می شه.

فلورین ($F$) بالاترین الکترونگاتیوی رو داره. این خاصیت توی مبحث پیوندهای شیمیایی خیلی کاربرد داره و اونجا بیشتر بهش می پردازیم.

خاصیت فلزی و نافلزی

خاصیت فلزی یعنی تمایل اتم به از دست دادن الکترون و تشکیل کاتیون. خاصیت نافلزی یعنی تمایل اتم به گرفتن الکترون و تشکیل آنیون.

• خاصیت فلزی: تو گروه از بالا به پایین زیاد می شه و تو تناوب از چپ به راست کم می شه. (در واقع، دقیقاً برعکس انرژی یونش و الکترونگاتیویه).
• خاصیت نافلزی: تو گروه از بالا به پایین کم می شه و تو تناوب از چپ به راست زیاد می شه. (مثل انرژی یونش و الکترونگاتیوی).

به طور خلاصه، فلزات رو تو چپ و پایین جدول تناوبی پیدا می کنیم، و نافلزات رو تو راست و بالای جدول. این روندها رو اگه منطقی یاد بگیری، حفظ کردنشون خیلی راحت تر می شه.

بخش چهارم: تکنیک های تست زنی و جمع بندی نهایی

خب، تا اینجا مباحث اصلی فصل اول رو با هم مرور کردیم. حالا وقتشه که ببینیم چطور از این اطلاعات تو کنکور استفاده کنیم و تست ها رو به بهترین شکل ممکن بزنیم.

تحلیل سوالات رایج کنکور از فصل اول

سوالات این فصل معمولاً روی سه تا محور اصلی می چرخن: ساختار اتم و ذرات زیراتمی، آرایش الکترونی (به خصوص استثنائات و یون ها)، و خواص تناوبی. بیاین چند مدل سوال رایج رو بررسی کنیم:

1. سوالات محاسباتی ذرات: مثلاً می پرسن تو یه یون مشخص، چند تا الکترون یا نوترون وجود داره.

   روش حل: اول عدد اتمی و جرمی رو پیدا کن. تعداد پروتون رو که مشخص کردی، اگه اتم خنثی بود الکترون همون قدره، اگه یون بود بر اساس بارش کم یا زیاد کن. نوترون هم که از کم کردن عدد اتمی از عدد جرمی به دست میاد. تمام!

2. سوالات آرایش الکترونی: مثلاً آرایش الکترونی یه یون رو می خوان یا کدوم آرایش الکترونی غلطه.

   روش حل: اول آرایش الکترونی اتم خنثی رو با آفبا و هوند بنویس. اگه یون بود، اگه کاتیون بود از بیرونی ترین لایه (یادت نره عناصر واسطه اول از s بعد از d) الکترون کم کن. اگه آنیون بود به لایه ظرفیت اضافه کن. استثنائات کروم و مس رو هم فراموش نکن.

3. سوالات جایگاه در جدول: با دادن آرایش الکترونی، دوره، گروه و بلوک رو می خوان.

   روش حل: بزرگترین n دوره رو میده. آخرین اوربیتال بلوک رو میده. مجموع الکترون های لایه ظرفیت (برای بلوک s و p) یا مجموع الکترون های s بیرونی و d قبل تر (برای بلوک d) گروه رو مشخص می کنه.

4. سوالات مقایسه ای خواص تناوبی: چند تا عنصر رو میدن و می گن از نظر شعاع، انرژی یونش یا الکترونگاتیوی مقایسه کنید.

   روش حل: عناصر رو تو جدول تناوبی ذهنی یا روی کاغذ بذار. روند تغییر هر خاصیت رو تو گروه و تناوب یادته؟ همونو اعمال کن. استثنائات انرژی یونش رو هم یادت نره.

رمز موفقیت اینه که هر سوال رو گام به گام و با دقت حل کنی و دنبال دام های تستی باشی. مثلاً طراح سوال ممکنه یه یون بده که شبیه یه گاز نجیب شده و تو بخوای بر اساس اون گاز نجیب آرایش الکترونیش رو بنویسی، در حالی که مسیر تشکیل یون رو باید قدم به قدم طی کنی.

۱۰ نکته طلایی برای افزایش درصد شیمی در فصل اول

بیا چند تا نکته مهم و طلایی رو با هم مرور کنیم که حسابی کمکت می کنه:

• همیشه آرایش الکترونی یون های کاتیون رو از اوربیتال بیرونی (با بیشترین n) حذف کنید، نه از اوربیتال پرانرژی تر. این حرفم رو قاب کن بچسبون به دیوار!
• استثنائات آرایش الکترونی (مثل کروم و مس) و استثنائات خواص تناوبی (انرژی یونش گروه های ۲ و ۱۳، ۱۵ و ۱۶) رو تو یه جدول جداگانه یادداشت کن و مدام مرور کن. این ها خوراک طراح های سوالن.
• مفاهیم رو به جای حفظ کردن، درک کنید. مثلاً چرا شعاع اتمی تو گروه زیاد می شه؟ چون لایه ها زیاد می شن. وقتی دلیل رو بفهمی، دیگه فراموش نمی کنی.
• تست های زمان دار بزنید. مهم نیست اولش کم بزنی، مهم اینه که یاد بگیری تو زمان کم چطور بهترین نتیجه رو بگیری.
• از نمودارهای تو کتاب درسی برای یادگیری روندهای خواص تناوبی استفاده کن. بصری یاد گرفتن خیلی کمک می کنه.
• همیشه به بار یون ها دقت کن. یه مثبت یا منفی ساده می تونه کل محاسبات الکترون رو عوض کنه.
• جدول تناوبی رو به عنوان دوست صمیمی خودت بشناس. هرچی بیشتر باهاش کار کنی، مفاهیم برات ملموس تر می شن.
• اگه تو مبحثی ضعف داری، حتماً برگرد و از اول بخونش، بعد دوباره تست بزن. نذار هیچ نقطه ضعفی برات بمونه.
• تست های ترکیبی فصل اول با فصل های بعدی رو جدی بگیر. مثلاً سوالاتی که آرایش الکترونی رو به پیوندها یا خواص مواد ربط میدن.
• و در نهایت، ناامید نشو! شیمی کنکور مثل یه ماراتونه، باید قدم به قدم پیش بری و هر بار قوی تر بشی.

چک لیست نهایی مرور فصل اول قبل از کنکور

قبل از اینکه بری سر جلسه کنکور، این ها رو حتماً مرور کن:

• مدل های اتمی (به خصوص مدل کوانتومی و مفهوم اوربیتال).
• تعریف و محاسبه پروتون، نوترون، الکترون در اتم و یون.
• مفهوم ایزوتوپ و کاربردهاش.
• اصول آفبا، هوند، پائولی.
• آرایش الکترونی اتم ها (عادی و استثنائات).
• آرایش الکترونی یون ها (به خصوص عناصر واسطه).
• تشخیص دوره، گروه و بلوک از روی آرایش الکترونی.
• روندهای تغییر شعاع اتمی، انرژی یونش، الکترونگاتیوی و خواص فلزی/نافلزی در گروه و تناوب.
• استثنائات انرژی یونش.
• چند تا تست سخت و ترکیبی که قبلاً علامت گذاری کردی.

جمع بندی و کلام آخر

شیمی دهم فصل اول، همونطور که دیدی، یه فصل فوق العاده مهمه که پایه و اساس خیلی از مباحث دیگه ست. با یه جمع بندی دقیق و هدفمند، می تونی حسابی توش قوی بشی و خیالت از بابت چند تا تست مهم کنکور راحت باشه. یادت نره که مرور مستمر و حل تست های متنوع، برگ برنده توئه. هرچی بیشتر تست بزنی، با انواع سوالات بیشتر آشنا می شی و سرعت عملت هم بالاتر میره. ناامید نشو، هر جای مسیر هم که احساس کردی نیاز به کمک داری، برگرد و این مطلب رو دوباره بخون. با پشتکار و تلاش، می تونی به بهترین نتیجه برسی. پس بسم الله بگو و شروع کن به ساختن درصد شیمی رویاییت!

اگه سوالی داری یا دوست داری در مورد این فصل بیشتر بدونی، حتماً تو بخش نظرات برامون بنویس. برای دسترسی به جمع بندی فصول بعدی و نکات کنکوری بیشتر، حواست به بقیه مطالب سایتمون باشه و می تونی برای اطلاع از جدیدترین مطالب، در خبرنامه ما عضو بشی.